โครงการ จัดหาน้ำสนับสนุนสวนพฤกษศาสตร์ในจังหวัดชายแดนภาคใต้
ตำบล กะลุวอเหนือ อำเภอ เมืองนราธิวาส จังหวัด นราธิวาส
ที่มาของการต่อยอดโครงการ :
เมื่อวันที่ ๒๑ ตุลาคม ๒๕๔๒ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้มีพระราชดำริ ณ พระตำหนักทักษิณราชนิเวศน์ ตำบลกะลุวอเหนือ อำเภอเมือง จังหวัดนราธิวาส สรุปได้ว่า "ให้จังหวัดชายแดนภาคใต้มีสวนพฤกษศาสตร์สำหรับรวบรวมพันธุ์ไม้ประจำถิ่น เพื่อการศึกษา การนันทนาการ และการท่องเที่ยวของประชาชน อย่างเช่นที่จังหวัดเชียงใหม่มีสวนพฤกษศาสตร์ที่อำเภอแม่ริม"
เมื่อวันที่ ๒๗ ตุลาคม ๒๕๔๒ ผอ.ศอ.บต. และผู้ว่าราชการจังหวัดนราธิวาส ได้ขอพระราชทานพระบรมราชวินิจฉัยเกี่ยวกับสถานที่จัดสร้างสวนพฤกษศาสตร์ ซึ่งในเบื้องต้นเห็นว่าควรจัดสร้าง ณ บริเวณป่าเขาตันหยงและบริเวณป่าเขาสำนัก อำเภอเมืองนราธิวาส จังหวัดนราธิวาส และได้มีพระราชดำริว่าสถานที่ดังกล่าวน่าจะเป็นสถานที่ที่เหมาะสมเพราะอยู่ไม่ไกลจากชุมชนเมืองนราธิวาส มีพันธุ์ไม้ขึ้นอยู่อย่างสมบูรณ์ รวมทั้งอยู่ใกล้เส้นทางคมนาคมสายหลัก จึงเป็นการสะดวกต่อผู้ที่สนใจและนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศที่จะมาเยี่ยมชม อย่างไรก็ตามทรงรับสั่งว่าอย่าทำให้ราษฎรที่อยู่ในพื้นที่ได้รับความเดือดร้อน และหากจำเป็นต้องใช้ที่ดินที่ราษฎรครอบครองอยู่ควรจะจ่ายชดเชยด้วยความเป็นธรรมและเป็นที่พอใจแก่ทุกฝ่าย รวมทั้งไม่ควรก่อสร้างสิ่งปลูกสร้างมากเกินไปหรือขัดกับสภาพแวดล้อม
เมื่อวันที่ ๒๓ สิงหาคม ๒๕๔๓ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จพระราชดำเนินบริเวณอ่างเก็บน้ำใกล้บ้าน อำเภอเมืองนราธิวาส จังหวัดนราธิวาส ในการนี้สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้มีพระราชดำริเกี่ยวกับแนวทางการดำเนินงานโครงการสวนพฤกษศาสตร์ชายแดนภาคใต้ สรุปสาระสำคัญได้ดังนี้
๑. ให้เป็นที่รวบรวมพันธุ์ไม้ที่ใกล้จะสูญพันธุ์และหายาก
๒. ให้ดำเนินงานโครงการเกิดประโยชน์แก่ประชาชนมากที่สุด
ต่อมาเมื่อวันที่ ๑๐ เมษายน ๒๕๔๖ ณ เรือนที่ประทับโป่งแดง จังหวัดแม่ฮ่องสอน สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงมีพระราชวินิจฉัยเห็นด้วยที่จะให้มีหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น องค์การสวนพฤกษศาสตร์ ศูนย์ศึกษาการพัฒนาพิกุลทองฯ ได้เข้าร่วมดำเนินการแบบบูรณาการเพื่อให้การดำเนินการจัดสร้างสวนพฤกษศาสตร์เป็นไปด้วยความเรียบร้อย และทรงรับที่จะเสด็จฯ ไปทรงเปิดสวนพฤกษศาสตร์ที่จังหวัดนราธิวาสในปี พ.ศ. ๒๕๔๗
การบริหารจัดการ
โครงการสวนพฤกษศาสตร์ในจังหวัดชายแดนภาคใต้ตั้งอยู่ในเขตตำบลกะลุวอ และตำบลกะลุวอเหนือ อำเภอเมืองนราธิวาส จังหวัดนราธิวาส ครอบคลุมพื้นที่ ๓ ส่วน ได้แก่ พื้นที่อ่างเก็บน้ำใกล้บ้าน พื้นที่สวนยางเขาสำนัก และพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติป่าเขาสำนัก เนื้อที่รวม ๒,๗๑๐ ไร่ ดังนี้
๑. พื้นที่อ่างเก็บน้ำใกล้บ้าน
วัตถุประสงค์หลักของอ่างเก็บน้ำใกล้บ้าน คือ เพื่อเป็นแหล่งเก็บกักน้ำสำหรับใช้ในกิจกรรมการดำเนินงานต่าง ๆ ในพื้นที่ศูนย์ศึกษาการพัฒนาพิกุลทองฯ และหมู่บ้านใกล้เคียง ปัจจุบันบริเวณอ่างเก็บน้ำใกล้บ้านได้มีการปลูกรวบรวมพันธุ์บัวชนิดต่าง ๆ เพื่อความสวยงามและสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงและพระบรมวงศานุวงศ์ ได้เสด็จฯ ทอดพระเนตรพันธุ์บัวในอ่างเก็บน้ำใกล้บ้านเป็นประจำทุกปี ซึ่งในบริเวณดังกล่าวสามารถพัฒนาเพื่อจัดทำแปลงรวบรวมพรรณไม้น้ำประจำถิ่นภาคใต้ได้อย่างสมบูรณ์ นอกจากนี้ในบริเวณพื้นที่โดยรอบขอบอ่าง ๒๒๕ ไร่ สามารถพัฒนาให้เป็นสวนพฤกษศาสตร์ที่รวบรวมพันธุ์ไม้ในท้องถิ่นจังหวัดชายแดนภาคใต้ จำพวกไม้เศรษฐกิจ ไม้หายากใกล้ศูนย์พันธุ์ และปรับปรุงภูมิทัศน์ให้สวยงาม เพื่อประโยชน์ในด้านการศึกษา การวิจัย และนันทนาการของประชาชนโดยทั่วไป
๒. พื้นที่สวนยางเขาสำนัก
วัตถุประสงค์หลักของพื้นที่สวนยางเขาสำนัก คือ เป็นแหล่งศึกษาทดสอบการปลูกยางพารา การปลูกพืชแซมยาง และมีการดำเนินงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีในพื้นที่ดังกล่าวอยู่แล้ว ดังนั้น การดำเนินงานในพื้นที่แห่งนี้จะสามารถดำเนินการปลูกเสริมพันธุ์ไม้สวยงามของท้องถิ่น จำพวกหวาย ดาหลา วนิลา ปาล์มบังสูรย์ และหมากแดง ฯลฯ เพื่อการอนุรักษ์ การสาธิตและเกิดประโยชน์ทางการศึกษา วิจัย และนันทนาการของประชาชนทั่วไปได้
๓. พื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติป่าเขาสำนัก
บริเวณป่าสงวนแห่งชาติป่าเขาสำนัก เป็นภูเขาที่มีพรรณไม้ขึ้นหนาแน่น บริเวณยอดเขามีลานหิน ซึ่งมีพรรณไม้ขึ้นอยู่สวยงาม เช่น ว่านไก่แดง ข้าหลวงหลังลาย เป็นต้น นอกจากนี้พบว่า มีกลุ่มไม้แอ็กขนาดใหญ่ที่สุดในบริเวณภาคใต้ของประเทศ และพรรณไม้อื่นตามธรรมชาติ ประมาณ ๔๔ ชนิด ดังนั้น พื้นที่แห่งนี้จะจัดเป็นสถานที่ดำเนินการรวบรวมพันธุ์ไม้พื้นถิ่นของจังหวัดชายแดนภาคใต้ เพื่อประโยชน์ในด้านการศึกษาวิจัย การสันทนาการและสถานที่ท่องเที่ยวของประชาชน
สำหรับในส่วนที่กรมชลประทานรับผิดชอบดำเนินการ มีรายละเอียดดังนี้
(๑) ปรับปรุงอ่างเก็บน้ำใกล้บ้าน
- ขุดลอกขอบอ่างเก็บน้ำใกล้บ้าน ลึกจากเดิม ๑.๒๕ ม. กว้าง ๕๐.๐๐ ม. รวมยาว ๒.๕๐๐ กม.
- วางท่อ คสล. Ø ๑.๐๐ ม. ทางรับน้ำลงอ่างเก็บน้ำใกล้บ้าน ๘ แห่ง
- ทำรั้วลวดหนามล้อมรอบ รวมยาว ๕.๐๐๐ กม. (โดยใช้รั้วเดิม ๒.๕๐๐ กม. รั้วใหม่ ๒.๕๐๐ กม.)
- ราดยางถนนรอบอ่างเก็บน้ำใกล้บ้าน จาก กม.๑+๙๒๐ ถึง กม.๔+๐๓๕ รวมยาว ๒.๑๑๕ กม.
- ราดยางถนนบนทำนบดินอ่างเก็บน้ำใกล้บ้าน ยาว ๐.๕๑๗ กม.
(๒) กิจกรรมจัดหาน้ำสนับสนุนกิจกรรมการดำเนินงานในพื้นที่สวนยางเขาสำนัก
- วางท่อส่งน้ำแยกจากท่อส่งน้ำของสถานีสูบน้ำบ้านกำแพง ขนาด Ø ๒๐๐ มม. ความยาว ๑.๔๕๐ กม.
- ถังกรองน้ำ - ถังเก็บน้ำใส ขนาด ๕๐ ม. ๓ ๑ แห่ง
(๓) กิจกรรมปรับปรุงภูมิทัศน์รอบอ่างเก็บน้ำใกล้บ้าน
- ปรับพื้นที่รอบขอบอ่างฯ ตบแต่ง ปลูกหญ้า ๑ แห่ง
- ปรับปรุงศาลาที่ประทับทรงงาน ๑ หลัง
- ทางเดินแบบที่ ๑ แบบที่ ๒ รวมยาว ๑๗๐ ม.
- บ่อบัว คสล. และงานปูพื้นโดยรอบ ๑ แห่ง ลานพักผ่อน ๑ แห่ง
ประเภทโครงการ : โครงการพัฒนาด้านแหล่งน้ำ
