โครงการ การปรับปรุงระบบระบายน้ำพรุบาเจาะ-ไม้แก่น

ตำบล โคกเคียน อำเภอ เมืองนราธิวาส จังหวัด นราธิวาส

ที่มาของการต่อยอดโครงการ :

ในการเสด็จพระราชดำเนินแปรพระราชฐานไปประทับแรม ณ พระตำหนักทักษิณราชนิเวศน์ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๗ เพื่อทรงเยี่ยมราษฎรในจังหวัดนราธิวาส และจังหวัดใกล้เคียง พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช ทรงทราบว่า พื้นที่บริเวณพรุบาเจาะเป็นหนองน้ำ (พรุ) ไร้ประโยชน์ และราษฎรที่อาศัยอยู่ในบริเวณขอบพรุ ในเขตอำเภอบาเจาะ อำเภอยี่งอ และอำเภอเมืองนราธิวาส จังหวัดนราธิวาส และกิ่งอำเภอไม้แก่น จังหวัดปัตตานี ประสบปัญหาน้ำท่วมเนื่องจากน้ำป่าจากภูเขาไหลลงสู่พรุ และท่วมล้นเอ่อไร่นาบริเวณขอบพรุได้รับความเสียหายปีละประมาณ ๖๐,๐๐๐ ไร่เป็นประจำทุกปี จึงได้พระราชดำริกับอธิบดีกรมชลประทานให้พิจารณาแนวทางแก้ไขปัญหาน้ำท่วมดังกล่าว ต่อมาใน พ.ศ. ๒๕๑๙ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราชได้เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยมราษฎร ณ หมู่บ้านลูโบ๊ะดาโต๊ะ อำเภอยี่งอ จังหวัดนราธิวาส ได้พระราชทาน พระราชดำริกับอธิบดีกรมชลประทานเพิ่มเติมว่า นอกจากระบบน้ำโดยคลองระบายน้ำของโครงการพรุบาเจาะแล้ว สำหรับพื้นที่ขอบพรุด้านกิ่งอำเภอไม้แก่น ซึ่งมีลำธารธรรมชาติไหลลงสู่ทะเลทางลำน้ำกอตออีกทางหนึ่ง หากทำการขุดลอกคลองธรรมชาติและขุดลอกคลองระบายน้ำเพิ่มเติมตามความจำเป็นพร้อมทั้งสร้างอาคารบังคับน้ำ เพื่อการระบายน้ำในฤดูฝน และเก็บกักน้ำไว้ใช้ในฤดูแล้งก็จะช่วยพื้นที่นาในเขตกิ่งอำเภอไม้แก่น ได้อีกไม่น้อยกว่า ๓๐,๐๐๐ ไร่ จึงพระราชทานพระราชดำริให้กรมชลประทานพิจารณาวางโครงการ เพื่อช่วยเหลือพื้นที่นาในบริเวณเหล่านี้ด้วย หลังจากนั้นได้พระราชทานพระราชดำริเกี่ยวกับงานด้านการชลประทานของโครงการพรุบาเจาะ – ไม้แก่นอีกหลายครั้ง

วัตถุประสงค์ของโครงการ : เพื่อระบายน้ำออกจากพรุลงสู่ทะเลให้เร็วขึ้น อันเป็นการบรรเทาปัญหาอุทกภัยให้แก่พื้นที่ตามบริเวณขอบพรุในช่วงฤดูฝน และเก็บกักน้ำไว้ใช้เพื่อการเพาะปลูกในฤดูแล้ง สำหรับพื้นที่ใหม่ซึ่งบุกเบิกแล้วนำมาใช้เพาะปลูกได้ และให้มีการปรับปรุงพื้นที่เหล่านั้นแล้วจัดสรรให้ราษฎรเข้าทำกินและทำประโยชน์โดย จัดตั้งเป็นรูปสหกรณ์ต่อไป 

สภาพพื้นที่ทั่วไปของพรุบาเจาะ : พรุบาเจาะมีเนื้อที่รวมประมาณ ๙๐,๐๐๐ ไร่ สภาพโดยทั่วไปของพรุบาเจาะเป็นที่ราบลุ่มทีน้ำท่วมขัง มีป่าพรุอยู่จำนวนมาก มีสภาพภูมิประเทศแตกต่างกันหลายลักษณะ เช่น เป็นหาดทราย และสันทรายที่ราบลุ่มต่ำมีน้ำท่วมขัง ซึ่งมีพืชพรรณขึ้นปกคลุมเบียดเสียดกันหนาแน่น (ส่วนใหญ่ได้แก่ ต้นเสม็ด) ที่ต่ำราบเรียบ (ส่วนใหญ่ใช้เพื่อการทำนา) ที่ดอน และภูเขาลักษณะดินเป็นดินพรุมีน้ำท่วมขัง พรุบาเจาะ ประกอบรวมด้วยพรุย่อยจำนวน ๓ แห่ง ซึ่งมีลักษณะขอบเขตและสภาพพื้นที่แบ่งได้ คือ 

พรุแห่งที่ ๑ อยู่ด้านตะวันตกของพรุบาเจาะ ในเขตท้องที่อำเภอบาเจาะ ในเขตท้องที่อำเภอบาเจาะ จังหวัดนราธิวาส และบางส่วนของอำเภอไม้แก่น จังหวัดปัตตานี ลักษณะความลาดเทไปยังทิศเหนือด้านอำเภอไม้แก่น จังหวัดปัตตานี

พรุแห่งที่ ๒ อยู่ด้านตะวันออกของพรุบาเจาะในเขตท้องที่อำเภอเมือง เก็บกักน้ำเพื่อช่วยเหลือพื้นที่ปลูกปาล์มน้ำมัน จำนวน ปลากะพงในกระชังบริเวณบ้านละเวง และบ้านปาตาตีมอบปรุง โครงการบาเจาะ จังหวัดนราธิวาส ลักษณะความลาดเทของพื้นที่พรุ แบ่งได้ ๒ ส่วน

๒.๑ ส่วนที่ ๑ ลักษณะพื้นที่ลาดเทจากทางทิศใต้จากอำเภอเมือง ไปยังทิศใต้จากอำเภอเมือง ไปยังทิศเหนือด้านอำเภอบาเจาะ

๒.๒ ส่วนที่ ๒ ลักษณะพื้นที่ลาดเทจากทิศตะวันออกของเขางูเหลือม ไปยังบ้านทุ่งกง อำเภอเมือง จังหวัดนราธิวาส

พรุแห่งที่ ๓ อยู่ด้านใต้ของพรุบาเจาะในเขตท้องที่อำเภอยี่งอ จังหวัดนราธิวาส ลักษณะพื้นที่ลาดจากตำบลลูโบ๊ะบือซา อำเภอยี่งอ ย้อนมายังทิศใต้ของขอบพรุบริเวณบ้านทุ่งคา

สภาพลุ่มน้ำ

พรุบาเจาะประกอบด้วยลำน้ำสายสาขาต่างๆ คือคลองบาเจาะ คลองซากู คลองลูโบ๊ะกายอ คลองทุ่งวอ คลองบือว๊ะ คลองขุดและคลองละหาร ลักษณะความลาดเทของพื้นที่โดยลำน้ำสายสาขาต่างจะมีความลาดเทจากทิศตะวันออกและทิศเหนือสภาพระดับน้ำในพรุ ในอดีตก่อนการมีการพัฒนาพื้นที่พรุจะขึ้นอยู่กับอิทธิพลของน้ำฝนและน้ำทะเลทางด้านบ้านตะโล๊ะแลแวง บริเวณอำเภอไม้แก่น จังหวัดปัตตานี ต่อมาได้มีพระราชทานดำริให้กรมชลประทานดำเนินการขุดคลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายใหญ่พร้อมก่อสร้างอาคารบังคับน้ำประตูระบายน้ำไม้แก่น เพื่อการเก็บกักน้ำไว้ใช้สำหรับการชลประทาน การระบายน้ำ การป้องกันน้ำเค็มและการควบคุมรักษาระดับน้ำใต้ดินในพรุให้สมบูรณ์ขึ้น

สภาพปัญหาพื้นที่โครงการพรุบาเจาะ – ไม้แก่น :

โครงการระบายน้ำพรุบาเจาะ-ไม้แก่น คลอบคลุมพื้นที่ ๙๔,๐๐๐ ไร่ มีพื้นที่รับน้ำฝนประมาณ ๓๗๖.๑๐ ตร.กม. ปัญหาหลักของโครงการ แบ่งได้ ๔ ข้อใหญ่ๆ คือ

น้ำท่วม จากลักษณะสภาพื้นที่โดยทั่วไปของโครงการฯ ในช่วงฤดูฝนน้ำจะไหลบ่าภูเขาจากทางด้านทิศตะวันตกของขอบพรุเข้าท่วมพื้นที่เพาะปลูกและพื้นที่พรุประจำทุกปี โดยที่การระบายน้ำออกจากโครงการ เป็นไปด้วยความลำบาก และไม่สามารถควบคุมได้ เนื่องจากคลองระบายน้ำและอาคารควบคุม มีจำนวนไม่เพียงพอ การระบายน้ำออกจากพื้นที่โครงการฯแบ่งเป็น ๓ ส่วน ดังนี้

ส่วนที่ ๑ ระบายน้ำป่าและน้ำฝน จากภูเขาทางด้านทิศตะวันตกของขอบพรุ ลงสู่คลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายที่ ๒ บางส่วนไหลเข้าสู่คลองระบายน้ำสายที่ ๓ และคลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายใหญ่จากนั้นไหลลงสู่ทะเล โดยผ่านประตูระบายน้ำบาเจาะ บางส่วนไหลลงสู่คลองระบายน้ำสายที่ ๑ ไหลผ่านประตูระบายน้ำไม้แก่นแล้วไหลออกสู่ทะเลที่บ้านลาเวงและบ้านปาตาตีมอ

ส่วนที่ ๒ ระบายน้ำป่าและน้ำฝน จากภูเขาทางด้านทิศตะวันตกของขอบพรุ ลงสู่คลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายที่ ๑ ผ่านประตูระบายน้ำไม้แก่นแล้วไหลลงสู่ทะเลทางบ้านลาเวง อ.ไม้แก่น จ.ปัตตานี และบางส่วนไหลผ่านบ้านปาตาตีมอลงสู่ทะเล

ส่วนที่ ๓ ระบายน้ำป่าและน้ำฝนจากภูเขาทางด้านทิศตะวันตกของขอบพรุ ลงสู่คลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายที่ ๑ ผ่านสู่คลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายใหญ่ลงสู่ทะเล

น้ำเปรี้ยว ปัญหาน้ำเปรี้ยวเป็นปัญหาสำคัญของโครงการฯ เนื่องจากพื้นที่เดิมเป็นป่าพรุ น้ำที่ระบายผ่านคลองสายต่างๆ ในพื้นที่โครงการฯ จึงเปรี้ยวไปด้วย ปัจจุบันปัญหาเรื่องการระบายน้ำออกทางคลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายที่ ๑ ผ่านประตูระบายน้ำไม้แก่น เพื่อให้ไหลลงสู่ทะเลทางบ้านลาเวง และบ้านปาตาตีมอ จ.ปัตตานี มีปัญหาเนื่องจากน้ำพรุที่เป็นน้ำเปรี้ยวไหลผ่านบริเวณที่มีการเลี้ยงปลากะพงที่บ้านลาเวง และบ้านปาตาตีมอเป็นเหตุให้ปลาตายได้

ดินเปรี้ยว ปัญหาดินเปรี้ยว ซึ่งเกิดจากในชั้นดินมีไพไรท์สูง ซึ่งเป็นปัญหาทั่วไปในพื้นที่ โครงการฯ ปัจจุบันบางส่วนที่มีคลองระบายน้ำและอาคารควบคุมเข้าไปถึงพื้นที่ ทำให้สามารถควบคุมระดับน้ำทั้งใต้ดินและผิวดินได้ การเกิดปฏิกิริยาระหว่างแร่ไพไรท์กับอากาศมีน้อยลง ดินเปรี้ยวในพื้นที่ส่วนนั้นจะลดความเป็นกรดลงได้มากทำให้ปัญหาดินเปรี้ยวลดน้อยลง แต่บางพื้นที่ยังไม่มีคลองระบายน้ำและมีอาคารควบคุมไม่เพียงพอ จึงทำให้เกิดปัญหาดินเปรี้ยวโดยเฉพาะในฤดูแล้ง

ไฟไหม้พรุ พื้นที่โครงการฯ ส่วนใหญ่เป็นพรุ ซึ่งเกิดจากการทับถมของใบไม้และอินทรียวัตถุต่างๆ ฉะนั้นการเกิดไฟไหม้จึงเป็นไปได้ง่าย ปัจจุบันพื้นที่พรุบางส่วนที่มีคลองระบายน้ำ และอาคารควบคุมสามารถป้องกันไฟไหม้พรุได้ เนื่องจากสามารถรักษาระดับน้ำใต้ดินไว้ได้ แต่บางพื้นที่ยังไม่มีคลองระบายน้ำและอาคารควบคุมมีไม่เพียงพอ ทำให้การแพร่กระจายน้ำและการควบคุมรักษาระดับน้ำใต้ดินและผิวดินเป็นไปอย่างไม่ทั่วถึง จึงเป็นเหตุให้เกิดปัญหาไฟไหม้พรุในพื้นที่นั้นๆ ได้ง่าย

ปัจจุบันพื้นที่นขอบพรุทางตะวันตกของพรุบาเจาะบริเวณตำบลโบ๊ะบือซา ตำบลตะปอเยาะ อำเภอยี่งอ ตำบลลูโบะสาวอ และตำบลบาเระใต้ อำเภอบาเจาะ ในฤดูฝนประสบปัญหาน้ำท่วมขังพื้นที่นาเป็นระยะเวลานาน ทำความเสียหายแก้พื้นที่นาบริเวณดังกล่าวเป็นประจำทุกปี เนื่องจากไม่มีคลองเพื่อช่วยในการระบายน้ำ ในฤดูแล้งจะขาดแคลนน้ำสำหรับทำการเกษตร ส่วนบริเวณบ้านลูโบ๊ะดาโต๊ะ บ้านบาโง บ้านทุ่งคา และบ้านโคกมาแจ อำเภอยี่งอ ซึ่งอยู่ทางด้านใต้ของพรุบาเจาะ ก็ประสบปัญหาในลักษณะเดียวกันกับพื้นที่ที่กล่าวมาข้างต้น

การดำเนินงานสนองพระราชดำริ กรมชลประทานได้ดำเนินงานเพื่อสนองพระราชดำริ โดยเริ่มก่อสร้าง ตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๑๗ เป็นต้นมา จนถึงปัจจุบันได้ดำเนินการไปแล้ว ดังนี้ 

คลองระบายน้ำ

คลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายใหญ่ สร้างเพื่อช่วยระบายน้ำบาเระในช่วงฤดูน้ำหลากในช่วงฤดูน้ำหลากให้ไหลออก สู่ทะเลได้สะดวก ขนาดก้นคลองกว้าง ๑๒.๐๐ ม. ลึก ๒.๖๖ ม. ลาดข้าง ๑:๓ ความยาวคลอง ประมาณ ๕.๖๐๐ กิโลเมตร ก่อสร้างปี ๒๕๑๗ - ๒๕๑๘ สามารถระบายน้ำได้สูงสุด ๕๐ ลบ.ม./วินาที

คลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายที่ ๑ ขุดลอกคลองและปรับปรุงคลองบาเระซึ่งเป็นคลองธรรมชาติจากปลายคลองพรุบาเจาะไปบรรจบกับคลองไม้แก่น ให้สามารถระบายน้ำจากบริเวณพรุและพื้นที่ลุ่ม ซึ่งถูกน้ำท่วมขังทำความเสียหายต่อการเพาะปลูกให้ไหลออกสู่ทะเลได้โดยเร็ว ขนาดก้นคลองกว้าง ๖.๐๐ ม. ลึก ๒.๐๐ ม. ลาดข้าง ๑:๓ ความยาวของคลองระบายน้ำบาเระ ประมาณ ๑๓.๒๕๐ กิโลเมตร ก่อสร้างปี ๒๕๒๐ - ๒๕๒๑ สามารถระบายน้ำได้สูงสุด ๑๕๐ ลบ.ม./วินาที

คลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายที่ ๒ สร้างต่อจากต้นคลองระบายน้ำบาเระแยกออกไปทางขอบพรุด้านทิศตะวันออก เพื่อช่วยระบายน้ำหลากลงสู่คลองระบายน้ำบาเระให้รวดเร็วยิ่งขึ้น ขนาดก้นคลองกว้าง ๔.๐๐ ม. ลึก ๒.๖๐ ม. ลาดข้าง ๑:๓ ความยาวคลองประมาณ ๑๒.๐๐ กิโลเมตร ก่อสร้างปี ๒๕๕๔ สามารถระบายน้ำได้สูงสุด ๒๔ ลบ.ม./วินาที

คลองระบายน้ำสายที่ ๓ สร้างต่อจากคลองระบายน้ำสายที่ ๒ แยกออกไปลงคลองระบายน้ำบาเจาะ เพื่อช่วยระบายน้ำหลากสู่ทะเลได้รวดเร็วยิ่งขึ้น อีกทั้งยังช่วยระบายน้ำเปรี้ยวเพื่อไม่ให้ไหลลงในคลองระบายน้ำสายที่ ๑ ขนาดก้นคลองกว้าง ๒๐.๐๐ ม. ลึก ๒.๐๐ ม. ลาดข้าง ๑:๓ ความยาวรวมประมาณ ๖.๗๘ กิโลเมตร ก่อสร้างปี ๒๕๓๘ - ๒๕๓๙ สามารถระบายน้ำได้สูงสุด ๒๘.๓๖๗ ลบ.ม./วินาที

คลองระบายน้ำสายซอยพรุบาเจาะสายใหญ่ ขุดลอกคลองระบายน้ำ จำนวน ๓ สาย จากบ้านป่าไหม้ไปบรรจบกับคลองระบายน้ำบาเจาะ ด้านฝั่งซ้ายของคลองเพื่อเก็บกักน้ำและระบายน้ำจากบริเวณพื้นที่พรุและพื้นที่ลุ่มบ้านป่าไหม้ซึ่งถูกน้ำท่วมขังทำความเสียหายต่อการเพาะปลูกให้ไหลลงสู่ทะเลได้โดยเร็ว ขนาดก้นคลองกว้าง ๑.๐๐ ม. ลาดข้าง ๑:๒ ความยาวรวม ๗.๕๖๖ กิโลเมตร ก่อสร้างปี ๒๕๓๘ แต่ละสายสามรถระบายน้ำได้สูงสุด ๐.๘๐๔ ลบ.ม./วินาที

คลองระบายน้ำสายซอยพรุบาเจาะสายที่ ๒ สร้างเพื่อช่วยเก็บกักน้ำ และระบายน้ำในแปลงเพาะปลูกของสมาชิกในนิคมสหกรณ์บาเจาะ ขนาดก้นกว้าง ๑.๕๐ ม. ลาดข้าง ๑:๑.๕ จำนวน ๖ สาย ความยาวรวม ๗.๓๔๕ กม. และคูระบายน้ำขนาดก้นคลองกว้าง ๐.๕๐ ม. ลึก ๐.๓๐ ม. ลาดข้าง ๑:๑ จำนวน ๑ สาย ความยาว ๑.๕๕๑ กม. ก่อสร้างปี ๒๕๒๙ และขนาดก้นกว้าง ๓.๐๐ ม. ลึก ๒.๐๐ ม. ลาดข้าง ๑:๑:๕ จำนวน ๖ สาย ความยาวรวม ๖.๗๖๖ กม. ก่อสร้างปี ๒๕๔๑

คลองระบายน้ำสายซอยพรุบาเจาะสายที่ ๓ สร้างเพื่อช่วยเก็บกักน้ำ และระบายน้ำบริเวณบ้านพรุบาเจาะ ขนาดก้นกว้าง ๑.๐๐ ม. ลึก ๒.๐๐ ม. ลาดข้าง ๑:๒ จำนวน ๑ สาย ความยาวรวม ๔.๒๙๒ กม. ขนาดก้นกว้าง ๒.๐๐ ม. ลาดข้าง ๑:๒ จำนวน ๑ สาย ความยาว ๒.๗๗๐ กม. และขนาดก้นกว้าง ๔.๐๐ ม. ลึก ๒.๐๐ ม. ลาดข้าง ๑:๒ จำนวน ๑ สาย ความยาว ๑.๐๓๐ กม. ก่อสร้างปี ๒๕๔๔

คลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายที่ ๔ สร้างตามแนวขอบพรุบาเจาะเพื่อช่วยเร่งระบายน้ำหลากจากพื้นที่พรุบาเจาะและบ้านบาโงลงสู่คลองระบายน้ำบาเระให้รวดเร็วยิ่งขึ้น ขนาดก้นคลองกว้าง ๒.๕๐ ม. ลึก ๒.๐๐ ม. ลาดข้าง ๑:๒ ความยาวคลองประมาณ ๑๓.๓๔๕ กิโลเมตร ก่อสร้างปี ๒๕๕๑ - ๒๕๕๔ สามารถระบายน้ำได้สูงสุด ๕.๖๖๑ ลบ.ม./วินาที

คลองระบายน้ำบ้านบาโง สร้างเพื่อช่วยเก็บกักน้ำและระบายน้ำบริเวณบ้านบาโงขนาดก้นกว้าง ๒.๐๐ ม.ลึก ๑.๕๐ ม. ลาดข้าง ๑:๒ จำนวน ๑ สาย ความยาวรวม ๒.๔๐ กม. สามารถระบายน้ำได้สูงสุด ๖.๐๗๒ ลบ.ม./วินาที และขนาดก้นกว้าง ๒.๐๐ - ๕.๐๐ ม. ลึก ๑.๕๐ ม. ลาดข้าง ๑:๒ จำนวน ๑ สาย ความยาวรวม ๒.๔๐ กม. ก่อสร้างปี ๒๕๔๕ สามารถระบายน้ำได้สูงสุด ๑๑.๙๑๑ ลบ.ม./วินาที

อาคารบังคับน้ำ

ประตูระบายน้ำไม้แก่น ลักษณะเป็นอาคารคอนกรีตเสริมเหล็ก ขนาดช่องระบายน้ำกว้าง ๖ เมตร จำนวน ๔ ช่อง และติดตั้งบานประตูแบบโค้ง ตั้งอยู่บริเวณกิโลเมตรที่ ๐+๐๐๐ ของคลองระบายน้ำบาเระ (คลองระบายน้ำสายที่ ๑) ซึ่งเป็นคลองระบายน้ำสายหลักของโครงการเพื่อควบคุมปริมาณน้ำที่จะระบายออกสู่คลองไม้แก่นและทะเล และป้องกันน้ำเค็มไมให้ไหลเข้าไปในเขตโครงการ ก่อสร้างปี ๒๕๒๕ สามารถระบายน้ำได้สูงสุด ๑๕๐ ลบ.ม./วินาที

ประตูระบายน้ำกลางคลองบาเระ ลักษณะเป็นอาคารคอนกรีตเสริมเหล็ก ขนาดช่องระบายน้ำกว้าง ๖.๐๐ เมตร จำนวน ๒ ช่อง ติดตั้งบานประตูแบบโครงสร้างที่กลางคลองบาเระ ตั้งอยู่บริเวณกิโลเมตรที่ ๗+๗๕๐ เพื่อยกระดับด้านหน้าประตูน้ำให้มีระดับสูงขึ้น อยู่ในระดับที่เหมาะสมและควบคุมระดับน้ำใต้ดิน เพื่อป้องกันปัญหาดินเปรี้ยว ก่อสร้างปี ๒๕๓๐ - ๒๕๓๑ สามารถระบายน้ำได้สูงสุด ๑๕๐ ลบ.ม./วินาที

ท่อระบายน้ำบาเระ ลักษณะเป็นอาคารแบบท่อเหลี่ยม ขนาด ๒.๐๐ x ๒.๐๐ เมตร และติดตั้งบานระบายแบบเลื่อนตรง สร้างที่ปลายคลองธรรมชาติบริเวณที่เชื่อมต่อกับปลายคลองระบายน้ำบาเระ เพื่อควบคุมปริมาณน้ำที่ระบายออก สู่คลองไม้แก่นและป้องกันน้ำเค็มไม่ให้ไหลเข้าไปในเขตโครงการก่อสร้างปี ๒๕๒๕ สามารถระบายน้ำได้สูงสุด ๑๐ ลบ.ม./วินาที

ประตูระบายน้ำปากคลองบาเจาะ ลักษณะเป็นอาคารคอนกรีตเสริมเหล็ก ขนาดช่องระบายน้ำ กว้าง ๔.๐๐ เมตร จำนวน ๒ ช่อง ติดตั้งบานประตูแบบตรงและติดตั้งเครื่องสูบน้ำ ขนาดกำลังสูบ ๐.๒๕ ลบ.ม./ต่อวินาที (ช่วยสูบน้ำเสริมในขณะที่ระดับน้ำในคลองลดลง) สร้างที่คันคลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายใหญ่ บริเวณกิโลเมตรที่ ๕+๑๔๕ เพื่อควบคุมระดับน้ำในคลองระบายน้ำบาเจาะให้อยู่ในระดับที่เหมาะสมรวมถึงระดับน้ำใต้ดินบริเวณสองฝั่งคลองระบายน้ำบาเจาะ ป้องกันปัญหาดินเปรี้ยวและเพื่อการอุปโภค – บริโภค ในบริเวณกรมทหารราบที่ ๕ รักษาพระองค์ค่ายจุฬาภรณ์อีกด้วย ก่อสร้างปี ๒๕๓๑ สามารถระบายน้ำได้สูงสุด ๕๐ ลบ.ม./วินาที

ประตูระบายน้ำปลายคลองบาเจาะ ลักษณะเป็นอาคารคอนกรีตเสริมเหล็ก ขนาดช่องระบายน้ำกว้าง ๖.๐๐ เมตร จำนวน ๒ ช่อง และติดตั้งบานประตูแบบโค้ง ตั้งอยู่บริเวณกิโลเมตรที่ ๐+๓๒๕ ของคลองระบายน้ำบาเจาะใกล้กับทะเล เพื่อควบคุมปริมาณน้ำที่จะระบายออกสู่ทะเลและป้องกันน้ำเค็มไม่ให้ไหลเข้าไปในโครงการก่อสร้างปี ๒๕๑๗ – ๒๕๑๘ สามารถระบายน้ำได้สูงสุด ๕๐ ลบ.ม./วินาที

ท่อระบายน้ำปลายคลองระบายน้ำสายที่ ๒ ลักษณะเป็นอาคารแบบท่อ ขนาด ๒.๐๐ x ๒.๐๐ เมตร จำนวน ๔ ช่อง ติดตั้งบานประตูแบบเลื่อนตรง สร้างที่คลองระบายน้ำสาย ๒ บริเวณกิโลเมตรที่ ๑+๒๕๐ เพื่อควบคุมการระบายน้ำ การเก็บกักน้ำในบริเวณพื้นที่ของนิคมสหกรณ์พรุบาเจาะ ให้อยู่ในระดับปริมาณที่เหมาะสม ก่อสร้างปี ๒๕๒๘

ท่อระบายน้ำกลางคลองระบายน้ำสายที่ ๒ ลักษณะเป็นอาคารแบบท่อ ขนาด ๒.๔๐ x ๒.๐๐ เมตร จำนวน ๓ ช่อง ติดตั้งบานประตูแบบเลื่อนตรง สร้างที่คลองระบายน้ำสาย ๒ บริเวณกิโลเมตรที่ ๖+๖๙๕ เพื่อควบคุมการระบายน้ำ การเก็บกักน้ำในบริเวณพื้นที่นิคมสหกรณ์พรุบาเจาะ ให้อยู่ในระดับปริมาณที่เหมาะสม ก่อสร้างปี ๒๕๓๘

ท่อระบายน้ำปลายคลองระบายน้ำสายที่ ๓ ลักษณะเป็นอาคารแบบท่อ ขนาด ๒.๔๐ x ๒.๐๐ เมตร จำนวน ๔ ช่อง ติดตั้งบานประตูแบบเลื่อนตรง สร้างที่คลองระบายน้ำสาย ๓ บริเวณกิโลเมตรที่ ๐+๐๐๐ เพื่อควบคุมการระบายน้ำ การเก็บกักน้ำในบริเวณพื้นที่นิคมสหกรณ์พรุบาเจาะ ให้อยู่ในระดับปริมาณที่เหมาะสม ก่อสร้างปี ๒๕๓๘

ท่อระบายน้ำกลางคลองระบายน้ำสายที่ ๓ ลักษณะเป็นอาคารแบบท่อ ขนาด ๒.๔๐ x ๒.๐๐ เมตร จำนวน ๔ ช่อง ติดตั้งบานประตูแบบเลื่อนตรง สร้างที่คลองระบายน้ำสาย ๓ บริเวณกิโลเมตรที่ ๔+๖๖๐ เพื่อควบคุมการระบายน้ำ การเก็บกักน้ำในบริเวณพื้นที่นิคมสหกรณ์พรุบาเจาะ ให้อยู่ในระดับปริมาณที่เหมาะสม ก่อสร้างปี ๒๕๓๘

ท่อระบายน้ำปากคลองพรุบาเจาะสายที่ ๓ ลักษณะเป็นอาคารแบบท่อ ขนาด ๒.๔๐ x ๒.๐๐ เมตร จำนวน ๓ ช่อง ติดตั้งบานประตูแบบเลื่อนตรง สร้างที่คลองระบายน้ำสาย ๓ บริเวณกิโลเมตรที่ ๖+๗๐๐ เพื่อควบคุมการระบายน้ำ การเก็บกักน้ำในบริเวณพื้นที่นิคมสหกรณ์พรุบาเจาะ ให้อยู่ในระดับปริมาณที่เหมาะสม ก่อสร้างปี ๒๕๔๕

ท่อระบายน้ำปลายคลองระบายน้ำสายที่ ๔ ลักษณะเป็นอาคารแบบท่อขนาด ๒.๐๐ x ๒.๐๐ เมตร จำนวน ๑ ช่อง ติดตั้งบานประตูแบบเลื่อนตรง สร้างที่คลองระบายน้ำสาย ๔ บริเวณกิโลเมตรที่ ๐+๐๕๕ เพื่อควบคุมการระบายน้ำ การเก็บกักน้ำในบริเวณพื้นที่นิคมสหกรณ์พรุบาเจาะ ให้อยู่ในระดับปริมาณที่เหมาะสม ก่อสร้างปี ๒๕๕๑

ท่อระบายน้ำปลายคลองระบายน้ำบ้านบาโงสายที่ ๒ ลักษณะเป็นอาคารแบบท่อขนาด ๒.๕๐ x ๑.๕๐ เมตร จำนวน ๒ ช่อง ติดตั้งบานประตูแบบเลื่อนตรง สร้างที่คลองระบายน้ำบ้านบาโงสาย ๒ บริเวณกิโลเมตรที่ ๐+๐๗๐ เพื่อควบคุมการระบายน้ำ การเก็บกักน้ำในบริเวณพื้นที่บ้านบาโง ให้อยู่ในระดับปริมาณที่เหมาะสม ก่อสร้างปี ๒๕๔๕

ท่อระบายน้ำกลางคลองระบายน้ำบ้านบาโงสายที่ ๑ ลักษณะเป็นอาคารแบบท่อขนาด ๒.๕๐ x ๑.๕๐ เมตร จำนวน ๑ ช่อง ติดตั้งบานประตูแบบเลื่อนตรง สร้างที่คลองระบายน้ำบ้านบาโงสาย ๑ บริเวณกิโลเมตรที่ ๑+๑๐๐ เพื่อควบคุมการระบายน้ำ การเก็บกักน้ำในบริเวณพื้นที่บ้านบาโง ให้อยู่ในระดับปริมาณที่เหมาะสม ก่อสร้างปี ๒๕๔๕

ท่อลอดคลองระบายน้ำสายซอยพรุบาเจาะ ลักษณะเป็นอาคารแบบท่อ ขนาด Ø ๑.๐๐ เมตร จำนวน ๒ ช่อง ติดตั้งบานประตูแบบเลื่อนตรงสร้างที่ต้นคลองระบายน้ำสายซอยพรุบาเจาะ จำนวน ๓ แห่ง พร้อมท่อลอดถนนขนาด Ø ๑.๐๐ ม. จำนวน ๑ ช่อง ๖ แห่ง เพื่อควบคุมการระบายน้ำ และการเก็บกักน้ำในบริเวณพรุ และพื้นที่ลุ่มบ้านป่าไม้ ให้อยู่ในระดับปริมาณที่เหมาะสมก่อสร้างปี ๒๕๓๘

ท่อลอดคลองระบายน้ำสายซอยพรุบาเจาะสายที่ ๓ ลักษณะเป็นอาคารแบบท่อ ขนาด Ø ๐.๘๐ เมตร จำนวน ๑ ช่อง ติดตั้งบานประตูแบบเลื่อนตรงสร้างที่ต้นคลองระบายน้ำสายซอยพรุบาเจาะสายที่ ๒ จำนวน ๖ แห่ง ก่อสร้างปี ๒๕๒๙ และอาคารแบบท่อ ขนาด Ø ๑.๐๐ เมตร จำนวน ๒ ช่อง ติดตั้งบานประตูแบบเลื่อนตรงสร้างที่ต้นคลองระบายน้ำสายซอยพรุบาเจาะสายที่ ๒ จำนวน ๖ แห่ง ก่อสร้างปี ๒๕๔๑

อาคารบังคับน้ำปลายคลองระบายน้ำสายซอยพรุบาเจาะสายที่ ๓ ลักษณะเป็นอาคารแบบท่อ ขนาด Ø ๑.๐๐ เมตร จำนวน ๒ ช่อง และขนาด Ø ๑.๐๐ เมตร จำนวน ๓ ช่อง ติดตั้งบานประตูแบบเลื่อนตรงสร้างที่ต้นคลองระบายน้ำสายซอยพรุบาเจาะสายที่ ๓ จำนวน ๓ แห่ง ก่อสร้างปี ๒๕๔๔

อาคารบังคับน้ำปากคลองระบายน้ำสายซอยพรุบาเจาะสายที่ ๓/๑ ลักษณะเป็นอาคารแบบท่อ ขนาด Ø ๑.๐๐ เมตร จำนวน ๒ ช่อง ติดตั้งบานประตูแบบเลื่อนตรงสร้างที่ต้นคลองระบายน้ำสายซอยพรุบาเจาะสายที่ ๓/๑ จำนวน ๑ แห่ง ก่อสร้างปี ๒๕๔๗

อาคารรับน้ำป่า ลักษณะอาคารด้านฝั่งซ้ายเป็นเอ็นคอนกรีตเสริมเหล็ก หินเรียงยาแนวขนาดกว้าง ๑๒ เมตร และท่อระบายน้ำด้านฝั่งขวา ขนาด ๒ – Ø ๑.๐๐ เมตร ยาว ๑๗.๔๐ เมตร ของคลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายใหญ่ ที่กิโลเมตร ๕+๐.๔๐ เพื่อควบคุมการระบายน้ำ เก็บกักน้ำในบริเวณขอบพรุทั้งสองฝั่งคลองระบายน้ำบาเจาะให้อยู่ในระดับปริมาณที่เหมาะสม เพื่อแก้ปัญหาดินเปรี้ยว ก่อสร้างปี ๒๕๓๕

อาคารรับน้ำป่า ลักษณะเป็นอาคารเอ็นคอนกรีตเสริมเหล็ก หินเรียงยาแนว ขนาดกว้าง ๘ เมตร ด้านฝั่งซ้ายของคลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายใหญ่ กิโลเมตรที่ ๔+๒๗๐ เพื่อควบคุมการระบายน้ำเก็บกักน้ำในบริเวณขอบพรุให้อยู่ในระดับปริมาณที่เหมาะสม เพื่อแก้ปัญหาดินเปรี้ยว ก่อสร้างปี ๒๕๓๕

อาคารรับน้ำป่า ลักษณะเป็นอาคารเอ็นคอนกรีตเสริมเหล็ก หินเรียงยาแนว ขนาดกว้าง ๑๖ เมตร ยาว ๔๐ เมตร ของคลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายใหญ่ ที่กิโลเมตรที่ ๑+๖๓๐ เพื่อควบคุมการระบายน้ำเก็บกักน้ำในบริเวณขอบพรุให้อยู่ในระดับปริมาณที่เหมาะสม ก่อสร้างปี ๒๕๒๑

อาคารรับน้ำป่า ลักษณะเป็นอาคารเอ็นคอนกรีตเสริมเหล็ก หินเรียงยาแนว ขนาดสันฝาย กว้าง ๑๕ เมตร ยาว ๓๐ เมตร ของคลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายใหญ่ ที่กิโลเมตรที่ ๐+๔๔๕ เพื่อควบคุมการระบายน้ำ เก็บกักน้ำในบริเวณริมคลองระบายน้ำพรุบาเจาะให้อยู่ในระดับปริมาณที่เหมาะสม ก่อสร้างปี ๒๕๒๐

อาคารรับน้ำป่า ลักษณะเป็นอาคารเอ็นคอนกรีตเสริมเหล็ก หินเรียงยาแนว ขนาดสันฝาย กว้าง ๑๕ เมตร ยาว ๔๘ เมตร ของคลองระบายน้ำสายที่ ๒ ที่กิโลเมตรที่ ๑+๔๓๗ เพื่อควบคุมการระบายน้ำ เก็บกักน้ำในบริเวณริมคลองระบายน้ำพรุบาเจาะให้อยู่ในระดับปริมาณที่เหมาะสม ก่อสร้างปี ๒๕๓๘

สะพานคอนกรีตเสริมเหล็ก

สะพานข้ามคลองระบายน้ำสายที่ ๒ ลักษณะเป็นอาคารคอนกรีตเสริมเหล็กขนาดกว้าง  ๗ เมตร ยาว ๓๔  เมตร สร้างในคลองระบายน้ำสายที่ ๒ กม.๗+๒๕๐ เพื่อเป็นทางสัญจรของสมาชิกนิคมสหกรณ์พรุบาเจาะและชาวบ้านใกล้เคียง ก่อสร้างปี ๒๕๒๔

สะพานข้ามคลองระบายน้ำสายที่ ๒ ลักษณะเป็นอาคารคอนกรีตเสริมเหล็กขนาดกว้าง  ๗ เมตร ยาว ๔๕  เมตร สร้างในคลองระบายน้ำสายที่ ๒ กม.๑+๕๐๐ เพื่อเป็นทางสัญจรของสมาชิกนิคมสหกรณ์พรุบาเจาะและชาวบ้านใกล้เคียง ก่อสร้างปี ๒๕๒๔

สะพานข้ามคลองระบายน้ำพรุบาเจาะ จำนวน ๓ แห่ง ลักษณะเป็นอาคารคอนกรีตเสริมเหล็ก ขนาดกว้าง  ๔ เมตร ยาว ๓๘ เมตร ที่กิโลเมตรที่ ๕+๓๐๐, ๔+๓๔๘ และ ๑+๔๐๐ เพื่อให้ราษฎรทั้งสองฝั่งสัญจรไปมาได้ และสามารถประกอบอาชีพร่วมกัน ก่อสร้างปี ๒๕๑๙

สะพานข้ามคลองระบายน้ำบาเระ ลักษณะเป็นอาคารคอนกรีตเสริมเหล็ก ขนาดกว้าง ๖ เมตร ยาว ๘๑ เมตร เพื่อเป็นทางสัญจรติดต่อระหว่างราษฎรหมู่ที่ ๓ ต.บาเระใต้ อ.บาเจาะ จ.นราธิวาสกับหมู่ที่ ๑ ต.ไทรทอง อ.ไม้แก่น จ.ปัตตานี เพื่อให้ราษฎรทั้งสองฝั่งสามารถประกอบอาชีพร่วมกันได้ (งานปรับปรุงโครงการ ปี ๒๕๕๓)

แผนงานพัฒนาแหล่งน้ำ

เนื่องจากปัจจุบันนิคมสหกรณ์บาเจาะจัดสรรพื้นที่พรุพัฒนาในเขตโครงการพรุบาเจาะ-ไม้แก่น ให้ราษฎรเข้าทำประโยชน์พร้อมส่งเสริมการปลูกปาล์มน้ำมัน ประมาณ ๔๐,๐๐๐ ไร่ในเขตนิคมสหกรณ์บาเจาะและพื้นที่ใกล้เคียง แต่ประสบปัญหาน้ำท่วมขังในพื้นที่ช่วงฤดูน้ำหลากและขาดแคลนน้ำต้นทุนสำหรับใช้เพื่อการเพาะปลูกและไฟไหม้พื้นที่พรุในฤดูแล้ง ทำให้สมาชิกนิคมสหกรณ์บาเจาะได้รับความเดือดร้อนผลผลิตทางการเกษตรได้รับความเสียหาย ประกอบกับการระบายน้ำผ่านทางประตูระบายน้ำไม้แก่นมีผลกระทบต่อกลุ่มผู้เลี้ยงปลาในกระชังบริเวณบ้านลาเวงและบ้านปาตาตีมอ จำเป็นต้องดำเนินการพัฒนาแหล่งน้ำเพิ่มเติมเพื่อแก้ไขปัญหาดังกล่าวตามความเหมาะสมและความจำเป็นเร่งด่วน

งานผันน้ำคลองยะกัง เพื่อแก้ไขและบรรเทาปัญหาขาดแคลนแหล่งน้ำต้นทุนสำหรับใช้เพื่อการเกษตร รวมถึงป้องกัน บรรเทาปัญหาดินเปรี้ยว น้ำเปรี้ยวและไฟไหม้พื้นที่พรุในช่วงฤดูแล้งลักษณะงานประกอบด้วยงาน ๒ ส่วน ดังต่อไปนี้

งานขุดคลองผันน้ำ (ปรับปรุงคลองน้ำดำ) ขนาดก้นกว้าง ๒.๐๐ เมตร ลึก ๑.๖๕ ม.พร้อมอาคารประกอบ ความยาวรวม ๔,๕๓๐ เมตร ดำเนินการก่อสร้างในปี ๒๕๕๓

งานก่อสร้างสถานีสูบน้ำขนาดอัตราการสูบ ๓ ลบ.ม./วินาทีและขุดคลองส่งน้ำขนาดก้นกว้าง ๒.๐๐ เมตร ลึก ๑.๖๕ ม.พร้อมอาคารประกอบ ความยาวรวม ๕,๔๗๐ เมตร แผนงานก่อสร้างปี ๒๕๕๕ - ๒๕๕๖

งานขยายคลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายใหญ่ เพื่อแก้ไขและบรรเทาปัญหาอุทกภัย โดยการเร่งระบายน้ำออกจากพื้นที่พรุโดยการเพิ่มประสิทธิภาพการระบายน้ำจากเดิมที่รองรับน้ำจากคลองบาเระ จำนวน ๑๐๐ ลบ.ม./วินาที แต่ปัจจุบันโครงการฯ คลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายใหญ่ต้องรองรับน้ำจากคลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายที่ ๓ ที่รับน้ำจากคลองระบายน้ำสายที่ ๒ เพิ่มเติมอีกจำนวน ๒๕ ลบ.ม./วินาที ลักษณะงานประกอบด้วย

งานขยายประตูระบายน้ำปลายคลอง แผนงานก่อสร้างปี ๒๕๕๕

งานขุดขยายคลองระบายน้ำ ความยาว ๒,๘๐๐ เมตร แผนงานก่อสร้างปี ๒๕๕๖

งานก่อสร้างคันกั้นน้ำพร้อมอาคารประกอบ ความยาวรวม ๕,๖๐๐ เมตร แผนงานก่อสร้างปี ๒๕๕๖

งานคลองระบายน้ำเปรี้ยวสายที่ ๑ เพื่อแก้ไขปัญหาความเสียหายของกลุ่มผู้เลี้ยงปลากะพงบ้านลาเวงและบ้านปาตาตีตายที่ได้รับผลกระทบเนื่องจากการระบายน้ำในช่วงฤดูฝน อีกทั้งยังสามารถช่วยเร่งระบายน้ำออกจากพื้นที่เพื่อป้องกันและบรรเทาอุทกภัย ลักษณะงานประกอบด้วย

งานก่อสร้างประตูระบายน้ำน้ำเปรี้ยว แผนงานก่อสร้างปี ๒๕๕๖

งานขุดคลองระบายน้ำเปรี้ยวพร้อมอาคารประกอบ แผนงานก่อสร้างปี ๒๕๕๖-๒๕๕๘

งานคันคลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายที่ ๔ เพื่อป้องกันบรรเทาปัญหาน้ำล้นตลิ่งในช่วงฤดูฝนและเก็บกักน้ำไว้ใช้ในช่วงฤดูแล้ง ลักษณะงานประกอบด้วย

งานก่อสร้างคันดินขนาดหลังคันกว้าง ๔.๐๐ เมตร ความยาว ๑๓.๑๔๕ กม.พร้อมสะพาน คสล. แผนงานก่อสร้างปี ๒๕๕๑-๒๕๕๖

งานเสริมคันคลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายที่ ๒ เพื่อป้องกันบรรเทาปัญหาน้ำล้นตลิ่งในช่วงฤดูฝนและเก็บกักน้ำไว้ใช้ในช่วงฤดูแล้ง ลักษณะงานประกอบด้วย

งานก่อสร้างคันกั้นน้ำขนาดหลังคัน ๔.๐๐ เมตร ความยาวรวม ๑๒,๐๐๐ เมตร แผนงานก่อสร้างปี ๒๕๕๕-๒๕๕๖

งานเสริมคันคลองระบายน้ำพรุบาเจาะสายที่ ๓ เพื่อป้องกันบรรเทาปัญหาน้ำล้นตลิ่งในช่วงฤดูฝนและเก็บกักน้ำไว้ใช้ในช่วงฤดูแล้ง ลักษณะงานประกอบด้วย

งานก่อสร้างคันกั้นน้ำขนาดหลังคัน ๔.๐๐ เมตร ความยาวรวม ๖,๗๘๐ เมตร แผนงานก่อสร้างปี ๒๕๕๕-๒๕๕๖

สะพานข้ามคลองระบายน้ำสายที่ ๒ เพื่อใช้เป็นทางสัญจรของสมาชิกนิคมสหกรณ์พรุบาเจาะและชาวบ้านใกล้เคียง ลักษณะงานประกอบด้วย

งานก่อสร้างสะพานอาคารคอนกรีตเสริมเหล็กขนาดกว้าง ๗ เมตร ยาว ๔๕ เมตร สร้างในคลองระบายน้ำสายที่ ๒ กม.๑+-๓๔๕ แผนงานก่อสร้างปี ๒๕๕๖

ประโยชน์ที่ได้รับ : เร่งระบายน้ำพื้นที่ ๙๔,๐๐๐ ไร่ ได้อย่างรวดเร็ว เพื่อการบรรเทาปัญหาอุทกภัยที่เกิดขึ้นภายในเขตโครงการได้ 

เก็บกักน้ำไว้ช่วยเหลือพื้นที่เพาะปลูกของสมาชิกนิคมสหกรณ์บาเจาะจำนวน ๒๐,๐๐๐ ไร่บรรเทาปัญหาการแพร่กระจายของดินเปรี้ยวและน้ำเปรี้ยว และบรรเทาปัญหาไฟไหม้พื้นที่พรุ

บรรเทาปัญหาไม่ให้น้ำเปรี้ยวไหลไปทำความเสียหายกับ กลุ่มเลี้ยงปลากะพงในกระชังบริเวณบ้านละเวง และบ้านปาตาตีมอ จ.ปัตตานี

เพื่อการอุปโภค–บริโภค ของกำลังพลกรมทหาราบที่ ๕ รักษาพระองค์ค่ายจุฬาภรณ์

ประเภทโครงการ : โครงการพัฒนาด้านแหล่งน้ำ