โครงการ ฝายคลองสังข์อันเนื่องมาจากพระราชดำริ

ตำบล ท่ายาง อำเภอ ทุ่งใหญ่ จังหวัด นครศรีธรรมราช

ที่มาของการต่อยอดโครงการ :

จังหวัดนครศรีธรรมราช ได้มีหนังสือที่ นศ.๑๙/๑๓๖๔๒ ลว. ๘ ส.ค. ๒๕๑๕ ถึงชลประทานภาคใต้ แจ้งว่าราษฎร ในเขตอำเภอทุ่งใหญ่ได้รับความเดือดร้อนเพราะขาดแคลนน้ำในการทำนาเนื่องจากในช่วงระยะเวลา ๓-๔ ปี ที่ผ่านมามีสภาพฝนแล้งผิดปกติ จึงขอให้ทางชลประทานพิจารณาก่อสร้างทำนบหรือฝายน้ำล้นถาวรให้ต่อไป ชลประทานภาคใต้ได้มีหนังสือที่ พก.๐๕๑๓/๑๘๘๔ ลว. ๑๑ ก.ย.๒๕๑๕ ถึงจังหวัดนครศรีธรรมราช แจ้งว่าจะมีเจ้าหน้าที่ออกไปตรวจสอบรายละเอียดภูมิประเทศและรวมรวมสถิติข้อมูลแล้วรายงานผลพิจารณาเบื้องต้นส่งกรมชลประทานพิจารณาความเหมาะสมต่อไป ต่อมานายฉลอง เทพจินดา ราษฎรตำบลท่ายาง อำเภอทุ่งใหญ่ ได้ยื่นหนังสือ ลว. ๑๗ พ.ค. ๒๕๑๙ ถวายฎีกาต่อพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช ในคราวที่เสด็จเยี่ยมราษฎรที่อำเภอทุ่งใหญ่ ขอพระราชทานพระมหา-กรุณาธิคุณช่วยเร่งรัดพัฒนาทางด้านเศรษฐกิจและสังคม ให้แก่ราษฎร อำเภอทุ่งใหญ่ สำนักราชเลขาธิการ จึงได้มีหนังสือที่ รล. ๐๐๐๗/๔๘๓๑ ลว. ๑๐ มิ.ย. ๒๕๑๙ ส่งเรื่องมาให้กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ พิจารณา กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ จึงได้ส่งเรื่องดังกล่าวมาให้กรมชลประทานพิจารณาต่อไป สำนักชลประทานที่ ๑๕ ได้มีบันทึก ลว. ๒๙ ก.ค. ๒๕๑๙ เสนอรายงานผลพิจารณาโครงการคลองสังค์ มาให้กรมฯ ทราบ กองวางโครงการได้ตรวจสอบรายงานผลพิจารณาเบื้องต้น ที่สำนักชลประทานที่ ๑๕ เสนอมาแล้วเห็นว่ามีลู่ทางที่จะดำเนินการตามข้อเสนอดังกล่าวได้ แต่เนื่องจากยังขาดแผนที่รายละเอียดภูมิประเทศ และรูปตัดลำน้ำบริเวณหัวงาน เพื่อใช้ประกอบการพิจารณาโครงการ จึงเห็นควรศึกษารายละเอียดเค่าโครงเบื้องต้น เพื่อกำหนดขอบเขตงานสำรวจก่อน เมื่อมีผลการสำรวจรายละเอียดแล้ว จึงนำมาใช้ประกอบการพิจารณาโครงการต่อไป

ต่อมาพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราชได้ทรงเสด็จพระราชดำเนินทอดพระเนตร บริเวณพื้นที่ลุ่มน้ำคลองสังข์และทรงเยี่ยมราษฎรในพื้นที่ อำเภอทุ่งใหญ่ จังหวัดนครศรีธรรมราช เมื่อวันที่ ๑๘ กันยายน ๒๕๒๓ ได้มีพระราชดำริให้กรมชลประทานพิจารณาโครงการและก่อสร้างโครงการพัฒนาลุ่มน้ำคลองสังข์ ในเขตอำเภอทุ่งใหญ่ จังหวัดนครศรีธรรมราช โดยเร่งด่วน เพื่อจัดหาน้ำให้แก่พื้นที่เพาะปลูกในเขตอำเภอทุ่งใหญ่ ซึ่งมีพื้นที่เพาะปลูกประมาณ ๗๐,๐๐๐ ไร่ ให้สามารถทำการเพาะปลูกได้ตลอดปี รวมทั้งการเลี้ยงสัตว์ด้วย กรมชลประทานจึงได้พิจารณาวางโครงการและกำหนดแผนงานก่อสร้างโครงการฝายทดน้ำ และโครงการอ่างเก็บน้ำคลองสังข์ เพื่อสนองพระราชดำริในขั้นแรกนี้ จะพิจารณาวางโครงการและก่อสร้างโครงการเหมืองฝายคลองสังข์โดยเร่งด่วนก่อน

ที่ตั้งหัวงาน : งานส่งน้ำและบำรุงรักษาที่ ๒ (ฝายคลองสังข์) ตั้งอยู่หมู่ที่ ๒ บ้านนาแค ตำบลท่ายาง อำเภอทุ่งใหญ่ จังหวัดนครศรีธรรมราช ในแผนที่มาตราส่วน ๑: ๕๐,๐๐๐ ระวาง ๒๘๔๕ I ที่พิกัด ๔๗ PNK ๕๔๐๒๔๑ E ๙๑๘๒๓๔ N มีอาณาเขตในพื้นที่อำเภอทุ่งใหญ่ อยู่ประมาณเส้นรุ้งที่ ๘-๑๑ เส้นแวงที่ ๙๙-๒๒-๑๑ ตะวันตก

วัตถุประสงค์ของโครงการ : เพื่อช่วยเหลือพื้นที่เขตเพาะปลูก ตำบลท่ายาง, ตำบลทุ่งสังและตำบลบางรูป ครอบคลุมพื้นที่จำนวน ๑๔ หมู่บ้าน เป็นพื้นที่โครงการ ๑๗,๐๐๐ ไร่ พื้นที่ส่งน้ำ ๑๑,๒๐๐ ไร่

สภาพการชลประทาน

๑.สภาพหัวงาน เป็นโครงการประเภทเหมืองฝาย ทดน้ำจากคลองสังข์ ส่งเข้าไป ช่วยเหลือพื้นที่เพาะปลูกทั้งฝั่งซ้ายและฝั่งขวา มีฝายหัวงานและอาคารประกอบคือ

๔.๑.๑ ฝายหัวงาน เป็นฝายคอนกรีตเสริมเหล็ก ๑ แห่ง สูง ๒.๕๐ เมตร สันฝายยาว ๒๖ เมตร มีประตูระบายน้ำและระบายทรายกว้าง ๓ เมตร สูง ๒.๕๐ เมตร จำนวน ๓ ช่อง สามารถระบายน้ำออกได้ สูงสุด ๑๒๐ ม.๒ /วินาที และ ๒.๒๐ ม.๓ /วินาที ตามลำดับ

๔.๑.๒ ทรบ. ปากคลองส่งน้ำสายใหญ่ ๒ แห่ง ทรบ.ปากคลองส่งน้ำสายใหญ่ฝั่งขวา ขนาด ๑-ø ๑.๐๐ เมตร ยาว ๒๐.๐๐ เมตร ฝั่งซ้าย ขนาด ๒-ø ๑.๐๐ เมตร ยาว ๑๒.๐๐ เมตร สามารถให้ปริมาณน้ำไหลผ่านได้ประมาณ ๑.๐๐ ม.๓ / วินาที และ ๒.๒๐ ม.๓ /วินาที

๔.๑.๓ ทำนบดินปิดกั้นลำน้ำเดิม ๑ แห่ง ขนาดสันทำนบกว้าง ๖.๐๐ เมตร ยาว ๗๐.๐๐ เมตร ส่วนที่สูงที่สุดประมาณ ๗ เมตร

๔.๒ สภาพระบบส่งน้ำ โครงการคลองสังข์ได้ดำเนินการก่อสร้างฝายทดน้ำและระบบส่งน้ำแล้วเสร็จดังนี้

๔.๒.๑ คลองส่งน้ำสายใหญ่ฝั่งซ้าย ยาว ๑๓.๐๐ กม. (ได้ปรับปรุงเป็นคลองดาดคอนกรีตตลอดสายแล้ว สภาพปัจจุบันใช้การได้ดีและมีประสิทธิภาพในการส่งน้ำสูงได้ผลดี) มีอาคารชลประทานตามแนวคลองส่งน้ำ ๔๗ แห่ง

๔.๒.๒ คลองส่งน้ำสายใหญ่ฝั่งขวา ยาว ๙.๗๐ กม. (เป็นคลองดาดคอนกรีต) มีอาคารชลประทานตามแนวคลองส่งน้ำ จำนวน ๓๙ แห่ง สภาพปัจจุบันใช้การได้

๔.๒.๓ คลองส่งน้ำ ๑ ขวา -สายใหญ่ฝั่งซ้าย ยาว ๗.๒๗๗ กม. (เป็นคลองดาดคอนกรีต)มีอาคารชลประทานตามแนวคลองส้ำน้ำ จำนวน ๒๙ แห่ง สภาพปัจขุบันใช้การได้

๔.๒.๔ คลองส่งน้ำ ๑ ขวา-๑ ขวา-สายใหญ่ฝั่งซ้าย ยาว ๑.๙๒๐ กม. (เป็นคลองดินประสิทธิภาพในการส่งน้ำต่ำ) มีอาคารตามแนวชลประทานตามแนวคลองส่งน้ำ จำนวน ๙ แห่ง สภาพปัจจุบันใช้การได้

๔.๒.๕ คลองส่งน้ำ ๒ ขวา -สายใหญ่ฝั่งซ้าย ยาว ๒.๗๕๐ กม. (เป็นคลองดินประสิทธิภาพในการส่งน้ำต่ำ) มีอาคารชลประทานตามแนวคลองส่งน้ำ จำนวน ๑๔ แห่ง สภาพปัจจุบันใช้การได้

๔.๒.๖ คลองส่งน้ำ ๑ ซ้าย -สายใหญ่ฝั่งขวา ยาว ๔.๕๐๐ กม. (เป็นคลองดินประสิทธิภาพในการส่งน้ำต่ำ) มีอาคารชลประทานตามแนวคลองส่งน้ำ จำนวน ๒๕ แห่ง สภาพปัจจุบันใช้การได้

ประโยชน์ของโครงการ : เพื่อช่วยเหลือพื้นที่เพาะปลูกในเขตโครงการ ประมาณ ๑๑,๒๐๐ ไร่ ให้สามารถใช้เป็นพื้นที่ทำการเกษตรได้อย่างสมบูรณ์

สภาพปัจจุบัน : เนื่องจากโครงการฝายคลองสังข์ เป็นระบบทดน้ำส่งเข้าพื้นที่เพาะปลูกของเกษตรกร ซึ่งในฤดูแล้งได้รับผลกระทบจากต้นทุนน้ำไม่เพียงพอ สำหรับโครงการฝายทดน้ำและระบบส่งน้ำ ทำให้ไม่สามารถส่งน้ำเข้าระบบแปลงพื้นที่เพาะปลูก โดยเฉพาะในฤดูแล้งบางปีน้ำในคลองสังข์ไม่มี ไหลขาดเป็นช่วงๆ ส่วนในฤดูฝน น้ำจะเอ่อล้นคลองสังข์ ไหลบ่าท่วมพื้นที่เพาะปลูกและตัวเมืองเขตเทศบาลตำบลท่ายาง ทำให้ราษฎรได้รับความเสียหายเป็นอันมาก ทุกปีก่อนที่น้ำจะระบายสู่แม่น้ำตาปีต่อไป และมีโรงสูบน้ำของการประปาส่วนภูมิภาคหน่วยจันดี เขตอำเภอทุ่งใหญ่ ซึ่งโรงสูบน้ำที่ตั้งห่างจากตัวฝายไปทางด้านเหนือน้ำประมาณ ๗๐๐ เมตร โดยสูบน้ำผลิตประปาใช้ในการอุปโภคและบริโภคในเขตเทศบาลตำบลท่ายาง และหมู่บ้านข้างเคียงประมาณวันละ ๑,๓๐๐ ม.๓ /วัน โดยเฉพาะในฤดูแล้งทางโครงการฝายคลองสังข์มีน้ำจำนวนจำกัดอยู่แล้ว ไม่สามารถส่งน้ำช่วยเหลือพื้นที่เพาะปลูกได้ และทั้งนี้ทางโครงการชลประทานได้ขอประกาศทางน้ำชลประทานตามมาตรา ๕ ที่ กศ.๐๓๒๔/๖๖๘ ลงวันที่ ๑๔ มีนาคม ๒๕๕๗ ตามรายละเอียดที่แนบมาเพื่อประกาศเป็นมาตราต่อไป

หัวสูบน้ำเพื่อผลิตน้ำประปา

  สภาพบริเวณหัวงานฝายคลองสังข์ อันเนื่องมาจากพระราชดำริ   สภาพระบบคลองส่งน้ำ (คลองดิน)

สภาพระบบคลองส่งน้ำ (คลองดิน)  สถานีสูบน้ำประปาส่วนภูมิภาคหน่วยจันดี  แผนที่คลองสังข์

ประเภทโครงการ : โครงการพัฒนาด้านแหล่งน้ำ