โครงการ พัฒนาพื้นที่รอบวัดญาณสังวราราม

ตำบล ห้วยใหญ่ อำเภอ บางละมุง จังหวัด ชลบุรี

ที่มาของการต่อยอดโครงการ :

เมื่อวันที่ ๓๐ เมษายน ๒๕๒๕ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินไปยังวัดญาณสังวรารามฯ และมีพระราชดำริ ดังนี้ “ให้มีการพัฒนาที่ดินบริเวณติดต่อกับ วัดญาณสังวรารามฯ เพื่อเป็นแหล่งพัฒนาการเกษตร ประกอบด้วย แหล่งน้ำ วนอุทยานเพื่อการรักษาป่าไม้ สัตว์ป่า และราษฎรในพื้นที่สามารถประกอบอาชีพทางการเกษตรได้ดีขึ้น”

สำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ (สำนักงาน กปร.) ร่วมกับจังหวัดชลบุรี และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องดำเนินการพัฒนาพื้นที่รอบวัดญาณสังวรารามวรมหาวิหาร เป็นพื้นที่ประมาณ ๒,๕๐๐ ไร่ ประกอบด้วย ๓ ตำบล ได้แก่ ตำบลห้วยใหญ่ อำเภอบางละมุง ตำบลนาจอมเทียน ตำบลพลูตาหลวง อำเภอสัตหีบ

การดำเนินงานได้ส่งผลให้ทรัพยากรป่าไม้มีความอุดมสมบูรณ์มากขึ้น และประชาชนโดยรอบซึ่งมีประมาณ ๔๖,๘๐๐ คน ๑๑,๗๐๐ ครัวเรือน มีคุณภาพชีวิตที่ดี

ผลการดำเนินงาน :

ด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ

• เขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาชีโอน ได้รับการประกาศเป็นเขตห้ามล่าฯ เมื่อวันที่ ๑๐ มกราคม ๒๕๒๘ มีเนื้อที่ประมาณ ๒,๒๙๙ ไร่ (๓.๖๘ ตารางกิโลเมตร) รวมถึงมีการฟื้นฟูระบบนิเวศน์บริเวณพื้นที่วัดญาณสังวรารามฯ อีกประมาณ ๓,๐๐๐ ไร่
• สถานีเพาะเลี้ยงสัตว์ป่าบางละมุง ดำเนินการมาตั้งแต่ปี ๒๕๒๖ โดยมีพื้นที่ดำเนินการรวม ๔๘๐ ไร่ ปัจจุบันมีสัตว์ป่าที่เพาะเลี้ยง จำนวน ๓๙ ชนิด ๗๕๑ ตัว รวมทั้งมีสัตว์ป่าของกลาง เช่น หมีควายและลิง เพิ่มขึ้นเป็นจำนวนมาก
• โครงการป่าสิริเจริญวรรษอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ดำเนินการมาตั้งแต่ปี ๒๕๓๕ ในพื้นที่ ๑,๐๒๓ ไร่ และต่อมาได้มีการผนวกพื้นที่ในความรับผิดชอบของกองทัพเรือเพิ่มขึ้นอีก ๘๕๐ ไร่ รวมเป็นพื้นที่ ๑,๘๗๓ ไร่ 

ด้านการส่งเสริมอาชีพการเกษตร

• งานพัฒนาที่ดิน ได้ดำเนินการจัดระบบอนุรักษ์ดินและน้ำ อาทิ สาธิตการใช้ปุ๋ยพืชสด และสาธิตการใช้ปุ๋ยน้ำชีวภาพ ปุ๋ยหมัก และปุ๋ยอินทรีย์น้ำแก่เกษตรกรในพื้นที่โครงการฯ รวมทั้งมีการปลูกหญ้าแฝกในพื้นที่ที่มีการกัดเซาะพังทลาย
• งานชลประทาน กรมชลประทานได้ดำเนินการก่อสร้างแหล่งน้ำซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระราชทานพระราชดำริให้พิจารณาก่อสร้างแหล่งน้ำตามลำน้ำสาขาต่างๆ ของคลองบ้านอำเภอ มาตั้งแต่ ปี พ.ศ. ๒๕๒๕ และจนถึงปัจจุบันได้มีการก่อสร้างอ่างเก็บน้ำขนาดเล็กแล้ว จำนวนทั้งสิ้น ๑๒ แห่ง และบ่อเก็บน้ำ จำนวน ๖ แห่ง เพื่อเป็นแหล่งน้ำสำหรับการอุปโภค - บริโภค และการเกษตรของราษฎรโดยรอบ และเพื่อสนับสนุนกิจกรรมของหน่วยงานราชการร่วมดำเนินโครงการพัฒนาพื้นที่โดยรอบวัดญาณสังวรารามฯ ด้วย
• ศูนย์ฝึกและพัฒนาอาชีพเกษตรกรรมวัดญาณสังวรารามวรมหาวิหารอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ดำเนินงานบนเนื้อที่ ๖๐ ไร่ โดยจัดทำแปลงสาธิตเกษตรธรรมชาติ จำนวน ๒๒ แปลง ปลูกพืชผักหมุนเวียน และมีการจัดทำฐานการเรียนรู้เกษตรธรรมชาติ จำนวน ๕ ฐาน ได้แก่ ฐานพืชผัก ฐานปุ๋ย ฐานสมุนไพรป้องกันและกำจัดศัตรูพืช ฐานขยายพันธุ์พืช และฐานแปรรูปผลผลิตการเกษตร
• งานแปลงสาธิต/ศึกษา/วิจัยพืชเศรษฐกิจ ได้มีการพัฒนาการเกษตรในพื้นที่ส่วนพระองค์ จำนวน ๔๕ ไร่ ในวัดญาณสังวรารามฯ โดยรวบรวมพันธุ์พืชที่ดีเพื่อผลิตและขยายไปสู่เกษตรกรในบริเวณใกล้เคียง รวมทั้งสนับสนุนกิจกรรมของวัดญาณสังวรารามฯ

กิจกรรมหลักที่ดำเนินการ ได้แก่ กิจกรรมแปลงสาธิต การถ่ายทอดเทคโนโลยี และการผลิตและกระจายพันธุ์พืช

งานปศุสัตว์ ดำเนินการส่งเสริมการเลี้ยงโคเนื้อโดยการผสมเทียมจัดตั้งกลุ่มเกษตรกรเลี้ยงโคเนื้ออำเภอสัตหีบ

การประชาสัมพันธ์การส่งเสริมอาชีพด้านการเกษตร อาทิ

- การจัดนิทรรศการเผยแพร่โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ

- การจัดงานมหกรรมเกษตรธรรมชาติ ซึ่งมีวัตถุประสงค์เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงเกษตร

ด้านการส่งเสริมสุขภาพและอนามัยของประชาชน

โรงพยาบาลวัดญาณสังวราราม เป็นโรงพยาบาลขนาด ๓๐ เตียง ให้บริการทางการแพทย์แก่ประชาชนในเขตตำบลห้วยใหญ่อำเภอบางละมุง จำนวน ๒๐,๒๙๖ คน พบว่า โรคที่เป็นปัญหาต่อสุขภาพของประชาชนในพื้นที่ ได้แก่ โรคเบาหวาน และโรคความดันโลหิตสูง โรงพยาบาลจึงมุ่งเน้นการส่งเสริมสุขภาพไม่ให้เกิดโรค และสร้างเครือข่ายการดูแลสุขภาพ เช่น จัดตั้งชมรมผู้สูงอายุตำบลห้วยใหญ่ นอกจากนี้ยังมีการให้บริการการแพทย์แผนไทย และ การแพทย์ทางเลือกด้วย

ศูนย์สมเด็จพระสังฆราชญาณสังวรเพื่อผู้สูงอายุ จังหวัดชลบุรี ได้ให้บริการด้านต่างๆ ดังนี้

(๑) คลีนิคผู้สูงอายุ เพื่อตรวจคัดกรอง รักษาโรคแก่ผู้สูงอายุ

(๒) คลีนิคกายภาพบำบัด ให้บริการด้านการรักษาฟื้นฟูทางกายภาพบำบัดในผู้ป่วยที่มีปัญหาระบบกระดูกและกล้ามเนื้อ ระบบประสาท อาทิ ผู้ป่วยอัมพฤกษ์ อัมพาตกล้ามเนื้ออ่อนแรง

(๓) ธาราบำบัด เป็นบริการออกกำลังกายในน้ำ เพื่อการฟื้นฟูสมรรถภาพร่างกายผู้ป่วยและส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ โดยธาราบำบัดและมีอ่าง

ด้านการดำเนินงานอื่นๆ

โครงการส่งเสริมและพัฒนาสหกรณ์การเกษตรธรรมชาติวัดญาณสังวรารามฯ เริ่มดำเนินการในปี ๒๕๔๘ ปัจจุบันมีจำนวนสมาชิก ๑๕๗ คน ดำเนินกิจกรรมต่างๆ ได้แก่ ธุรกิจให้สินเชื่อ ธุรกิจรวมซื้อ อาทิ ข้าวสาร ปุ๋ย สินค้าเกษตรอื่นๆ และ เครื่องอุปโภคบริโภค รวมทั้งมีการรวมกลุ่มของสมาชิกเพื่อดำเนินกิจกรรมขับเคลื่อนปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง

งานพัฒนาสังคมและการท่องเที่ยว ได้มีการดำเนินการ อาทิ

- สำรวจลายเส้นองค์พระพุทธมหาวชิรอุตตโมภาสศาสดาด้วยกล้องส่องทางไกล การปรับปรุงภูมิทัศน์ นอกจากนี้ได้มีการปรับปรุงสภาพพื้นที่ในเขตวัดญาณสังวรารามและพุทธสถานโดยรอบ เพื่อรองรับพุทธศาสนิกชนและนักท่องเที่ยว

- การส่งเสริมด้านการศึกษาของมูลนิธิอเนกกุศลศาลา (วิหารเซียน) อาทิ จัดทำโครงการอาหารกลางวันแก่โรงเรียนในกลุ่มวิหารเซียน จำนวน ๑๒ แห่ง

สรุปภาพรวมของการพัฒนา มีดังนี้

๑) ฝายชะลอความชุ่มชื้นในพื้นที่เขตห้ามล่าสัตว์ป่าเขาชีโอนมีส่วนสำคัญต่อการสร้างความชุ่มชื้นให้แก่ป่าโดยรอบ ดังนั้นเมื่อฝายชำรุด จะไม่มีความจำเป็นต้องซ่อมแซมอีก เนื่องจากระบบนิเวศน์ป่าไม้มีความสมดุล และสัตว์ป่ามีจำนวนเพิ่มมากขึ้น โดยเฉพาะกวางและลิง

๒) ผลสำเร็จของการส่งเสริมด้านการพัฒนาที่ดินและชลประทานอย่างมีประสิทธิภาพและต่อเนื่อง ทำให้ปัจจุบันพื้นที่รอบวัดญาณสังวรารามฯ มีความอุดมสมบูรณ์ขึ้นอย่างมาก ทั้งทรัพยากรป่าไม้และพื้นที่เกษตรกรรมซึ่งเน้นวิถีธรรมชาติ

๓) มีนักท่องเที่ยวมาเยี่ยมชมวัดญาณสังวรารามฯ และ วิหารเซียน (อเนกกุศลศาลา) รวมทั้งเขาชีจรรย์ เพิ่มขึ้นทุกปี และส่วนใหญ่เป็นชาวต่างชาติ

๔) หลายหน่วยงานในโครงการพัฒนาพื้นที่โดยรอบวัดญาณสังวรารามฯ ขาดงบประมาณด้านการบำรุงรักษา โดยเฉพาะกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ทำให้สถานที่/อุปกรณ์อยู่ในสภาพเก่าหรือทรุดโทรม ขณะที่จำนวนนักท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ นักเรียน และนักศึกษาที่เข้ามาเยี่ยมชมมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น

๕) ศูนย์ฝึกและพัฒนาอาชีพเกษตรกรรมวัดญาณสังวรารามฯ ประสบความสำเร็จในงานศึกษาวิจัยเกษตรธรรมชาติ โดยมีงานวิจัยที่สำคัญ คือ การปรับปรุงพันธุ์พืชตระกูลแตงตามแนวพระราชดำริที่พระราชทาน เมื่อวันที่ ๒๘ มิถุนายน ๒๕๓๑ ความว่า “การนำพันธุ์ใหม่หรือพันธุ์ต่างประเทศต้องระวังเรื่องโรค ถ้าเกิดโรคแล้วจะเกิดเสียหายมากและขาดทุน การนำพันธุ์ต่างประเทศมาราคาสูงไม่ควรพึ่งพา” จึงได้มีการทดลองผสมข้ามพันธุ์ระหว่างแคนตาลูป Sun lady กับแตงไทย ทำให้ได้สายพันธุ์แตงไทย - แคนตาลูป ซึ่งเป็นพันธุ์แท้ที่คาดว่าจะสามารถออกเป็นสายพันธุ์ใหม่ได้ในเร็วๆ นี้

แนวทางการดำเนินงานต่อไป

๑) ส่งเสริมเกษตรกรในพื้นที่โครงการพัฒนาพื้นที่โดยรอบวัดญาณสังวรารามฯ ผลิตพืชสมุนไพร เพื่อส่งให้แก่โรงพยาบาลวัดญาณสังวรารามใช้ในการผลิตยา ซึ่งจะเป็นการสร้างอาชีพให้แก่เกษตรกร และลดค่าใช้จ่ายของโรงพยาบาลในการจัดซื้อยารักษาโรคแผนปัจจุบันมาให้บริการประชาชน

๒) ปรับปรุงสถานีเพาะเลี้ยงสัตว์ป่าบางละมุงให้มีสภาพสมบูรณ์ พร้อมสำหรับเป็นสถานที่เพาะเลี้ยงและฟื้นฟูสุขภาพสัตว์ป่าที่ถูกลักลอบนำออกจากป่า ก่อนที่จะปล่อยคืนสู่ธรรมชาติ รวมถึงพัฒนาให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ ที่มีความเชื่อมโยงกับเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาชีโอน สวนป่าสิริเจริญวรรษอันเนื่องมาจากพระราชดำริ และวัดญาณสังวรารามฯ

๓) ส่งเสริมให้โครงการพัฒนาพื้นที่โดยรอบวัดญาณสังวรารามฯ เป็นศูนย์เรียนรู้ด้านเกษตรธรรมชาติและฟื้นฟูป่าไม้ รวมถึงพัฒนาเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่น่าสนใจอีกแห่งหนึ่งของจังหวัดด้วย

ประเภทโครงการ : โครงการพัฒนาแบบบูรณาการ และโครงการพัฒนาด้านอื่น ๆ