โครงการ พัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำทอน อันเนื่องมาจากพระราชดำริ

อำเภอ บ้านผือ จังหวัด อุดรธานี

ที่มาของการต่อยอดโครงการ :

เมื่อวันที่ ๒๘ พฤศจิกายน ๒๕๓๒ และ ๑ ธันวาคม ๒๕๓๕ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ได้พระราชทานพระราชดำริให้พิจารณาวางโครงการก่อสร้างอ่างเก็บน้ำห้วยทอน (ตอนบน) และเขื่อนทดน้ำที่ลำห้วยทอน และห้วยสาขาของห้วยทอน เพื่อจัดหาน้ำช่วยเหลือพื้นที่เพาะปลูกให้กับราษฎรในเขตอำเภอศรีเชียงใหม่ สังคม จังหวัดหนองคาย อำเภอบ้านผือ น้ำโสม จังหวัดอุดรธานี ตามความเหมาะสมของสภาพแหล่งน้ำและสภาพภูมิประเทศจะเอื้ออำนวย

เมื่อวันที่ ๑ ธันวาคม ๒๕๓๕ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรพระราชทานพระราชดำริ ความว่า “หมู่บ้านวังน้ำมอก บ้านดอนขนุน บ้านภูพนังม่วง และหมู่บ้านอื่น ๆ บริเวณที่ตั้งอยู่ใกล้ป่าต้นน้ำห้วยทอน สมควรที่จะพัฒนาแหล่งน้ำ เพื่อช่วยเหลือราษฎรมีน้ำในการเพาะปลูกพัฒนาอาชีพให้มั่นคงอย่างต่อเนื่อง และพัฒนาหมู่บ้านในรูปหมู่บ้านป่าไม้ เพื่อป้องกันไม่ให้ราษฎรเข้าไปบุกรุกตัดไม้ทำลายป่าในพื้นที่ต้นน้ำลำธาร

และเมื่อวันที่ ๘ มกราคม ๒๕๓๙ ได้พระราชทานพระราชดำริเพิ่มเติมให้พิจารณาดำเนินการก่อสร้างระบบส่งน้ำของอ่างเก็บน้ำห้วยทอน โดยส่งน้ำทางท่อแล้วส่งไปสู่บ่อพักน้ำ แล้วนำน้ำไปเติมแก่สระเก็บน้ำประจำไร่นาของราษฎรตามแนวทฤษฎีใหม่ ซึ่งจะทำให้สามารถขยายพื้นที่ส่งน้ำใช้ทำการเกษตรและอุปโภค-บริโภคได้มากขึ้น

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๓๗ : 

- งานป้องกันและรักษาป่า ๑๑๑,๒๕๐ ไร่

- งานปลูกป่า ๕๐๐ ไร่

- เพาะชำกล้าไม้ ๔๐๐,๐๐๐ ต้น

- อบรมอาสาสมัคร และเยาวชน ๔ รุ่น

- งานพัฒนาหมู่บ้านป่าไม้

ประโยชน์ของโครงการ : รักษาพื้นที่ต้นน้ำลำธารของอ่างเก็บน้ำ จำนวน ๕ อ่าง พื้นที่ประมาณ ๑๑๑,๒๕๐ ไร่ ราษฎรได้ประโยชน์ในเรื่องน้ำเพื่อการเพาะปลูก 

งานป้องกันรักษาป่าพื้นที่ จำนวน ๑๑๑,๒๕๐ ไร่ โดยจัดตั้งหน่วยรักษาป่าคอยดูแลป้องกันการตัดไม้ทำลายป่า และประชาสัมพันธ์ให้ราษฎรเข้าใจด้วย

พื้นที่ป่าไม้ที่ถูกบุกรุกทำลาย   แปลงสาธิตวนเกษตร โดยปลูกพืชไร่ผสมผสานกับการปลูกป่าไม้

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๓๙ (พัฒนาอาชีพ) :

- ส่งเสริมการเพาะเลี้ยงปลา

- ขุดสระน้ำในไร่นา ขนาดความจุ ๒,๕๐๐ ลูกบาศก์เมตร จำนวน ๒๓ บ่อ

- ปลูกหญ้าแฝก สาธิตการใช้ปุ๋ย

- ส่งเสริมการสร้างสวนผลไม้

- ส่งเสริมการเลี้ยงไก่

- ฝึกอบรมการเกษตรตามรูปแบบทฤษฎีใหม่

ประโยชน์ของโครงการ :

๑. เกษตรกรที่ร่วมโครงการฯ จะมีการพัฒนาที่ดีขึ้น มีความเข้าใจ รู้จักคิด รู้จักทำการเกษตรในลักษณะผสมผสานตามแนวพระราชดำริทฤษฎีใหม่

๒. เพิ่มรายได้ และสภาพความเป็นอยู่ของราษำรในพื้นที่ที่ร่วมโครงการฯ

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๔๐  : สำนักงาน กปร. ได้ประสานงานกับกรมชลประทานดำเนินการสำรวจสภาพพื้นที่และพิจารณาตามความเหมาะสมแล้ว เห็นควรดำเนินการพัฒนาลุ่มน้ำทอนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จำนวน ๖ โครงการ สามารถเก็บกักน้ำประมาณทั้งสิ้น จำนวน ๒๙.๔๐ ล้านลูกบาศก์เมตร และส่งน้ำสนับสนุนพื้นที่ที่ได้รับประโยชน์ จำนวน ๔๑,๒๐๐ ไร่ 

๑. ก่อสร้างอ่างเก็บน้ำห้วยทอนตอนบน

๒. ก่อสร้างฝายห้วยทอน

๓. ก่อสร้างอ่างเก็บน้ำห้วยหินแก้ว

บดอัดแน่นหินคลุกฐานบ่อพักน้ำ

เทคอนกรีตสันฝาย

งานปรับปรุงฐานรากเขื่อน

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๕๕ : ปรับปรุงระบบนิเวศต้นน้ำโดยก่อสร้างฝายต้นน้ำแบบผสมผสาน จำนวน ๒๐๐ แห่ง จัดทำป่าเปียก ปลูกป่าทดแทนฟื้นฟูพื้นที่ป่าต้นน้ำ ปลูกหวายเพื่ออนุรักษ์ดินและน้ำ และจัดทำแนวกันไฟ  

ประโยชน์ของโครงการ : ทำให้พื้นที่ป่าต้นน้ำลำธารได้รับการอนุรักษ์และฟื้นฟูให้มีความอุดมสมบูรณ์ และเป็นแหล่งต้นน้ำที่สำคัญที่ช่วยหล่อเลี้ยงอ่างเก็บน้ำในเขตโครงการพัฒนาลุ่มน้ำห้วยทอนฯ นอกจากนี้การดำเนินงานยังมีการจ้างแรงงานซึ่งช่วยสร้างงานสร้างรายได้ให้กับราษฎรในพื้นที่ด้วย 

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๕๖  : จัดทำฝายต้นน้ำแบบผสมผสาน ๒๐๐ แห่ง จัดทำป่าเปียก ๒๐ ไร่ ปลูกป่าฟื้นฟูพื้นที่ป่าต้นน้ำ ๑๕๐ ไร่ ปลูกป่าปรับปรุงระบบนิเวศต้นน้ำ ๓๐๐ ไร่ ปลูกหวายเพื่ออนุรักษ์ดินและน้ำ ๑๐๐ ไร่ ปลูกป่า ๓ อย่าง ประโยชน์ ๔ อย่าง ๕๐ ไร่ เพาะชำกล้าไม้มีค่าเพื่อแจกจ่ายราษฎร ๑๐๐,๐๐๐ กล้า และจัดทำแนวกันไฟ ระยะทาง ๓๐ กิโลเมตร 

ประโยชน์ของโครงการ : ทำให้มีพื้นที่ป่าไม้เพิ่มขึ้น สร้างความชุ่มชื้นและมีระบบอนุรักษ์ดินและน้ำที่ดี มีแนวป้องกันไฟป่าเป็นการรักษาระบบนิเวศป่าต้นน้ำในระยะยาวและสร้างจิตสำนึกและเพิ่มเครือข่ายในการดูแลและอนุรักษ์ทรัพยากรด้านป่าไม้ โดยการมีส่วนร่วมของชุมชนทำให้คนอยู่กับป่าได้อย่างสมดุล 

ประเภทโครงการ : โครงการพัฒนาด้านสิ่งแวดล้อม