โครงการ สาธิตทฤษฎีใหม่บ้านแดนสามัคคี

ตำบล คุ้มเก่า อำเภอ เขาวง จังหวัด กาฬสินธุ์

ที่มาของการต่อยอดโครงการ :

เมื่อวันที่ ๒๕ พฤศจิกายน ๒๕๓๕ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราชได้พระราชทานพระราชดำริให้พิจารณาจัดหาน้ำเพื่อสนับสนุนการเพาะปลูกของราษฎร โดยขุดสระกักเก็บน้ำตามแนวทฤษฎีใหม่ ในบริเวณพื้นที่ที่ราษฎรน้อมเกล้าฯ ถวาย จำนวน ๑๓ ไร่ ๓ งาน อยู่ที่บ้านแดนสามัคคี ตำบลคุ้มเก่า อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์

เมื่อวันที่ ๓๐ พฤศจิกายน ๒๕๓๖ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีได้เสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตรพื้นที่โครงการดังกล่าว และได้มีพระราชกระแสให้ขยายผลการดำเนินงานของโครงการไปสู่ราษฎรในบริเวณใกล้เคียง

เมื่อวันที่ ๑๖ พฤศจิกายน  ๒๕๓๘ ได้พระราชทานพระราชดำริให้ ก่อสร้างขยายระบบส่งน้ำพร้อมทั้งพิจารณาขุดสระน้ำประจำไร่นาเพื่อรับน้ำจากระบบส่งน้ำดังกล่าวตามแนวทฤษฎีใหม่และให้พิจารณาผันน้ำจากอ่างเก็บน้ำห้วยไผ่ซึ่งอยู่ทางฟากจังหวัดมุกดาหารมาเติมให้แก่อ่างเก็บน้ำลำพะยังเพื่อขยายพื้นที่รับน้ำชลประทานได้มากขึ้นและให้พิจารณาดูว่าพื้นที่ที่จะส่งน้ำออกจากอุโมงค์ว่ามีพื้นที่ว่างหรือไม่ ให้ดำเนินการปลูกป่าโดยทำเป็นอุทยานเล็กๆ เพื่อทดแทนผลกระทบที่จะเกิดขึ้นกับป่าไม้

ต่อมาระหว่างวันที่ ๑๔-๑๕ พฤศจิกายน ๑๕๓๗ และวันที่ ๑๓ พฤศจิกายน ๒๕๓๙ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงเสด็จทอดพระเนตรโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ และเยี่ยมราษฎรในเขตพื้นที่จังหวัดร้อยเอ็ด จังหวัดศรีสะเกษ และจังหวัดมหาสารคาม ได้พระราชทานพระราชดำริให้ช่วยเหลือราษฎรที่ประสบปัญหาขาดแคลนน้ำ โดยขุดสระเก็บกักน้ำประจำไร่นาตามทฤษฎีใหม่

เมื่อวันที่ ๒๒ มิถุนายน พ.ศ.๒๕๔๒ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราชได้พระราชทานพระราชดำริให้พิจารณายกระดับการกักเก็บน้ำของอ่างเก็บน้ำลำพะยังจากเดิม ๓,๕๐๐,๐๐๐ ลูกบาศก์เมตร ให้สามารถเก็บกักน้ำได้มากขึ้นถึง ๔,๐๐๐,๐๐๐ ลูกบาศก์เมตร เพื่อจะได้มีน้ำช่วยเหลือพื้นที่ทำการเกษตรของราษฎรให้มากขึ้น พร้อมทั้งให้รีบดำเนินการผันน้ำจากอ่างเก็บน้ำห้วยไผ่มายังพื้นที่โครงการอ่างเก็บน้ำลำพะยัง และให้พิจารณาดูว่า พื้นที่ที่จะส่งน้ำออกจากอุโมงค์ว่ามีพื้นที่ว่างหรือไม่ ให้ดำเนินการปลูกป่าโดยทำเป็นอุทยานเล็กๆ เพื่อทดแทนผลกระทบที่จะเกิดกับป่าไม้ เพราะหากไม่ดำเนินการช่วยเหลือราษฎรในพื้นที่นั้นราษฎรก็จะบุกรุกป่าและทำลายพื้นที่ลุ่มน้ำ ๑ เอ จนหมดและน้ำที่ออกมากให้พิจารณาว่าจะนำไปช่วยพื้นที่ลุ่มน้ำ ๑ เอ ในการบำรุงรักษาป่าให้เกิดความชุ่มชื้นได้มากเพียงใด

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๓๗ :

๑. ได้ดำเนินการขุดสระเก็บกักน้ำตามทฤษีใหม่ ขนาดกว้าง ๔๒ เมตร ยาว ๙๐ เมตร ลึก ๕.๓๐ เมตร เก็บกักน้ำได้ประมาณ ๑๒,๐๐๐ ลูกบาศก์เมตร

๒. การขยายผลการขุดสระเก็บกักน้ำ ได้ดำเนินการขุดสระเก็บกักน้ำในพื้นที่ราษฎรบ้านแดนสามัคคี ตำบลคุ้มเก่า อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ ที่สนใจและสมัครใจเข้าร่วมโครงการ แสดงความจำนงจะขุดสระเก็บน้ำ โดยขุดสระเก็บกักน้ำ ขนาดประมาณ ๑ ไร่ ลึก ๔ เมตร เก็บกักน้ำได้แห่งละ ๔,๘๐๐ ลูกบาศก์เมตร โดยราษฎรยินดีออกสมทบค่าน้ำมันบางส่วนรายละ ๕,๐๐๐ บาท และได้นำราษฎรทั้ง ๓๕ รายไปศึกษา อบรม และดูงาน ที่ศูนย์ศึกษาการพัฒนาภูพานฯ

ประโยชน์ของโครงการ : ทำให้ราษฎร จำนวน ๓ หมู่บ้าน คือ หมู่บ้านแดนสามัคคี หมู่บ้านกุดตอแก่น หมู่บ้านหนองสำราญ ตำบลคุ้มเก่า อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ จำนวน ๓๕ ครัวเรือน มีน้ำใช้สำหรับอุปโภค-บริโภค และทำการเกษตรได้ตลอดปี พื้นที่รับประโยชน์ประมาณ ๔๙๕ ไร่ 

ได้ดำเนินการขุดสระเก็บกักน้ำ (ตามทฤษฎีใหม่) ให้แก่ เกษตรกรอำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ รวมทั้งหมด ๓๕ บ่อ

บริเวณคันรอบสระน้ำ ซึ่งถมดินให้มีปริมาณกว้างสามารถใช้ปลูกพืชผักสวนครัว ไม้ผล

ผลการดำเนินงานปี ๒๕๓๙ : งานขุดสระเก็บกักน้ำ จำนวน ๕๐ บ่อ ขนาด ๑ ไร่ กว้าง ๔๐ เมตร ยาว ๔๐ เมตร ลึก ๔ เมตร 

ประโยชน์ของโครงการ :

๑. จะทำให้ราษฎร จำนวน ๒ หมู่บ้าน จำนวน ๖๐ ครัวเรือน ๑๒๐ คน มีน้ำใช้สำหรับอุปโภค-บริโภค และทำการเกษตรได้ตลอดปี

๒. ก่อให้เกิดประโยชน์โดยตรงแก่พื้นที่ จำนวน ๑๕๐ ไร่

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๔๐ :

๑. โครงการสาธิตในพื้นที่บ้านแดนสามัคคี อำเภอเขาวง

    ๑) ขุดสระเก็บกักน้ำประจำไร่นาตามทฤษฎีใหม่ จำนวน ๓ ไร่ สามารถเก็บกักน้ำได้ประมาณ ๑๒,๐๐๐ ลูกบาศก์เมตร

    ๒) พื้นที่ทำนา ประมาณ ๓ ไร่ มีการศึกษาทดลองปลูกข้าว และพืชไร่หลังนา

    ๓) พื้นที่ปลูกไม้ผล พืชไร่ และพืชผัก ประมาณ ๖ ไร่

    ๔) พื้นที่อยู่อาศัย ถนนและสิ่งก่อสร้างต่างๆ ประมาณ ๑ ไร่ ๓ งาน

    ๕) บริเวณขอบสระทำโรงเลี้ยงหมูเหมยซาน และในสระน้ำมีการเลี้ยงปลา

๒. การขยายผลการขุดสระเก็บกักน้ำตามทฤษฎีใหม่

    ในขณะนี้ได้มีการขยายผลการดำเนินงานขุดสระเก็บกักน้ำตามทฤษฎีใหม่ให้แก่ราษฎรแล้ว ดังนี้

    ๑) ในพื้นที่อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ จำนวน ๕ ตำบล เป็นจำนวนสระ ๑๓๕ สระ และภายในเดือนกุมภาพันธ์ ๒๕๔๑ นี้ อีกจำนวน ๘๘ สระ

    ๒) ในพื้นที่อำเภอปทุมรัตน์ จังหวัดร้อยเอ็ด จำนวน ๓๒ สระ

    ๓) ในพื้นที่อำเภอภูสิงห์ จังหวัดศรีสะเกษ จำนวน ๖๐ สระ

    ๔) ในพื้นที่จังหวัดสกลนคร จำนวน ๕๓ สระ

    ๕) ในพื้นที่จังหวัดมหาสารคาม จะแล้วเสร็จภายในเดือนธันวาคม ๒๕๔๐ จำนวน ๑๕๕ สระ

ประโยชน์ของโครงการ : ราษฎรต่างให้ความสนใจในการพัฒนาการเกษตรมากขึ้นมีการใช้ประโยชน์จากพื้นที่มากขึ้น บริเวณขอบสระจะปลูกพืชผักสวนครัว ไม้ดอก ไม้ประดับ และเลี้ยงปลาในสระน้ำ นอกจากนี้ยังมีการสร้างคอกสัตว์แบบง่ายๆ เพื่อเลี้ยงสัตว์ในช่วงที่เกิดภาวะฝนทิ้งช่วงหรือฤดูแล้ง ราษฎรสามารถอาศัยน้ำจากสระเก็บสำรองไว้มาใช้เพาะปลูกกล้า หรือหล่อเลี้ยงต้นไม้ที่ปลูกไว้ได้ ราษฎรเจ้าของสระน้ำจะมีรายได้ที่มั่นคงและเพิ่มขึ้นอย่างเห็นได้ชัดเมื่อเทียบกับก่อนขุดสระเก็บกักน้ำ สภาพชีวิตความเป็นอยู่ดีขึ้น 

สระเก็บกักน้ำตามทฤษฎีใหม่ที่มีการปลูกพืชไม้ผล ไม้ดอกรอบขอบสระและในสระยังเลี้ยงปลาอีกด้วย

สระเก็บกักน้ำตามทฤษฎีใหม่ ขยายผลเพื่อช่วยราษฎรในเขตพื้นที่อำเภอวาปีปทุม จังหวัดมหาสารคาม ในปี ๒๕๔๐ นี้

เริ่มมีการเก็บกักน้ำได้บางส่วนแล้วและบริเวณรอบขอบสระเก็บกักน้ำเริ่มมีการปลูกพืชผักและไม้ผลแล้ว

ผลการดำเนินงานปี ๒๕๔๑ : โครงการสาธิตทฤษฎีใหม่บ้านแดนสามัคคี อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ สำนักงาน กปร. ได้ประสานหน่วยงานราชการต่างๆ ร่วมกันพิจารณาดำเนินการพัฒนาพื้นที่ จำนวน ๑๓ ไร่ ๓ งาน บ้านแดนสามัคคี ตำบลคุ้มเก่า อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ ให้เป็นการพัฒนาการเกษตรกรรมแบบใหม่ตามแนวพระราดชำริที่ได้พระราชทาน คือ “ทฤษฎีใหม่” เพื่อเป็นโครงการศึกษา ทดลอง และสาธิตให้ราษฎรได้เห็นผลการพัฒนาการเกษตรกรรมตามแนวพระราชดำริดังกล่าว 

ประโยชน์ของโครงการ : ราษฎรมีสระเก็บกักน้ำไว้เพื่อการเพาะปลูก เลี้ยงสัตว์ และบางครอบครัวยังใช้เพื่ออุปโภคอย่างเพียงพอทั้งในฤดูแล้ง และฝนทิ้งช่วง

สระน้ำ และสภาพพื้นที่บริเวณขอบสระที่มีการปลูกพืชชนิดต่างๆหลากหลายผสมผสานกัน

ขณะนี้บางชนิดให้ผลผลิตเก็บบริโภคในครัวเรือนและเหลือขายเป็นรายได้เสริมแล้ว

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๔๒ :

- การอำนวยการและประสานงาน

- การประชาสัมพันธ์

- การปรับปรุงสภาพแวดล้อม

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๔๓ :

การขุดสระน้ำขนาดพื้นที่ ๑ ไร่ เก็บน้ำได้ประมาณ ๔,๘๐๐ ลูกบาศก์เมตร พร้อมทั้งสนับสนุนพันธุ์พืช-พันธุ์สัตว์ สำหรับประกอบกิจกรรมต่างๆ ในที่ดินของตนเอง ตลอดจนนำราษฎรเข้ารับการอบรม ดูงาน เพื่อเสริมสร้างความรู้เกี่ยวกับการเพาะปลูก เลี้ยงสัตว์ และการใช้เทคโนโลยีเพื่อเพิ่มผลผลิต ๓๒๘ ราย เป็นพื้นที่เกษตรกรน้ำฝน ๒๒๘ ราย และพื้นที่ในเขตชลประทาน ๑๐๐ ราย

ประโยชน์ของโครงการ :

๑. ราษฎรได้รับการพัฒนาอาชีพ โดยใช้ประโยชน์จากที่ดินได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ คือ ใช้น้ำในการเพาะปลูกพืช เลี้ยงสัตว์ และเลี้ยงปลาในสระ

๒. ราษฎรมีแหล่งน้ำสำรองในช่วงฤดูแล้ง รวมทั้งใช้น้ำในการตกกล้า ปลูกพืชผัก ซึ่งทำให้มีอาหารสำหรับบริโภคในครัวเรือนอย่างเพียงพอ หากมีผลผลิตมากก็นำไปขายเพื่อเป็นรายได้ และเป็นทุนสำหรับปีต่อๆ ไป

สระน้ำขนาด ๑ ไร่ สำหรับเลี้ยงปลา และเป็นแหล่งน้ำสำรอง

แปลงที่ดินในเขตชลประทาน ที่มีระบบส่งน้ำจากอ่างเก็บน้ำลำพะยังมาเติมสระน้ำของเกษตรกร 

แปลงทฤษฎีใหม่ในเขตเกษตรน้ำฝน

เกษตรกรมีการใช้ประโยชน์ที่ดินตลอดปี

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๔๔ :

๑. โดยส่งเสริมการขุดสระน้ำขนาดพื้นที่ ๑ ไร่ เก็บน้ำได้ประมาณ ๔,๘๐๐ ลูกบาศก์เมตร พร้อมทั้งสนับสนุนพันธุ์พืช-พันธุ์สัตว์ สำหรับประกอบกิจกรรมต่างๆ ในที่ดินของตนเอง ตลอดจนนำราษฎรเข้ารับการอบรมดูงาน เข้าร่วมโครงการแล้วทั้งสิ้น ๓๒๘ ราย เป็นพื้นที่เกษตรกรน้ำฝน ๒๒๘ รายและพื้นที่ในเขตชลประทาน ๑๐๐ ราย

๒. ในปี ๒๕๔๔ ดำเนินการขยายผลในการขุดสระกักเก็บน้ำเพิ่มเติมให้แก่ราษฎร จำนวน ๒๕ สระ

๓. เกษตรกรในพื้นที่การเกษตรทฤษฎีใหม่ อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ สามารถใช้น้ำจากสระในการทำนา เลี้ยงปลาและปลูกไม้ผล โดยจัดตั้งเป็นกลุ่มเกษตรกรปลูกข้าวสามารถได้ผลผลิตข้าวเปลือกเพิ่มขึ้นจากเดิมถึงไร่ละ ๓๐ ถัง โดยเฉพาะในช่วงฤดูแล้งหรือฝนทิ้งช่วง ทำให้เกษตรกรกว่าร้อยละ ๖๐ มีข้าว ผัก ผลไม้สำหรับบริโภคอย่างพอเพียง และเหลือขายเป็นรายได้สุทธิประมาณ ๒๐,๐๐๐-๓๔,๐๐๐ บาทต่อครัวเรือน

ขุดสระน้ำประจำไร่นาในพื้นที่อำเภอเขาวง จำนวน ๒๕ สระ

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๔๕ :

๑. พัฒนาพื้นที่ที่นายไขคำ ศรีประไหม พร้อมทั้งญาติน้อมเกล้าฯ ถวาย ณ บ้านแดนสามัคคี ตำบลคุ้มเก่า อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ เป็นแปลงสาธิตทฤษฎีใหม่และเป็นแหล่งเผยแพร่ความรู้วิชาการเกี่ยวกับการจัดการที่ดิน การใช้ประโยชน์จากน้ำให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด

๒. การขยายผลขุดสระน้ำแก่ราษฎรที่เข้าร่วมโครงการ จำนวน ๓๕๘ ราย โดยสนับสนุนการขุดสระน้ำขนาด ๔,๘๐๐ ลูกบาศก์เมตร ในพื้นที่เขตชลประทาน ๓๘ ราย ในพื้นที่เกษตรน้ำฝน ๓๒๐ ราย พร้อมส่งเสริมการเพาะปลูกข้าว พืชผัก การเลี้ยงสัตว์ และการเลี้ยงปลา ซึ่งทำให้ผลผลิตข้าวของเกษตรให้ได้เพิ่มขึ้นเป็น ๕๐-๗๐ ถังต่อไร่

๓. การสนับสนุนการรวมกลุ่มโดยเกษตรกรมีการจัดตั้งกลุ่มของตนเองได้แก่ กลุ่มศูนย์ส่งเสริมและผลิตพันธุ์ข้าวชุมชน ตั้งอยู่ที่บ้านนาวี มีสมาชิก จำนวน ๓๐ ราย

๔. การส่งเสริมการจัดทำบัญชีฟาร์ม ได้ฝึกอบรมเกษตรกรให้รู้จักการจดบันทึกอย่างเป็นระบบ รายรับ-รายจ่ายประจำเดือน เพื่อเกษตรกรสามารถควบคุมดุแลค่าใช้จ่ายให้พอเพียงตลอดปี 

ประโยชน์ของโครงการ : ทำให้ผลิตผลข้าวเพิ่มขึ้นจากเดิมที่เคยได้เพียง ๒๐ ถังต่อไร่ เมื่อเข้าร่วมโครงการทฤษฎีใหม่ จะมีผลผลิตข้าวอย่างน้อย ๔๐ ถังต่อไร่มากที่สุดถึง ๗๐ ถังต่อไร่ ทำให้เกษตรกรมีรายได้เพิ่มขึ้นอยู่ประมาณ ๔๐,๐๐๐-๘๐,๐๐๐ บาทต่อครัวเรือน 

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๔๖ : จังหวัดกาฬสินธุ์ ได้ขุดสระกักเก็บน้ำตามแนวทฤษฎีใหม่ให้แก่เกษตรกรโดยเฉพาะพื้นที่เกษตรน้ำฝน มีขนาดกว้าง ๒๘.๕๐ เมตร ยาว ๕๐ เมตร ลึก ๔ เมตร มีความจุ ๓,๗๐๐ ลูกบาศก์เมตร โดยแบ่งเกษตรกรเป็น ๖ กลุ่ม กลุ่มละ ๑๙ สระ รวม ๑ สระ 

ประโยชน์ของโครงการ : ส่งเสริมให้ราษฎรในอำเภอเขาวง จำนวน ๑๑ หมู่บ้าน ๑๑๔ ครัวเรือน ๖๒๘ คน ได้มีน้ำใช้อุปโภค-บริโภคในครัวเรือน และสามารถส่งน้ำช่วยเหลือพื้นที่ทำการเกษตร จำนวน ๑,๕๙๖ ไร่ 

เรื่องเดิม

ตั้งแต่ปีพ.ศ. ๒๕๓๗ สำนักงาน กปร. ได้ประสานหน่วยงานที่เกี่ยวข้องดำเนินการสนับสนุนงานพัฒนาการเกษตรทฤษฎีใหม่ตามแนวพระราชดำริในพื้นที่อำเภอเขาวง ปัจจุบันมีสระน้ำทฤษฎีใหม่ รวมทั้งสิ้น ๔๗๑ สระ สามารถจำแนกตามพื้นที่และสภาพการใช้ประโยชน์ได้ ดังนี้ หน่วย : สระ

สระน้ำทฤษฎีใหม่ ขนาดความจุ ๕,๐๐๐ ลูกบาศก์เมตร

โดยมีการบริหารจัดการที่ดินและน้ำเพื่อการเกษตร อุปโภค-บริโภคในที่ดินขนาดเล็กให้เกิดประโยชน์สูงสุดเป็นการพัฒนาให้เกษตรกรพออยู่พอกินและสามารถพึ่งตนเองได้ แต่เนื่องจากสระน้ำบางส่วนไม่สามารถเก็บกักน้ำไว้ใช้ในฤดูแล้งได้เพียงพอ ทำให้เกษตรกรไม่สามารถเก็บกักน้ำไว้ใช้ในฤดูแล้งได้เพียงพอ การรวมกลุ่มของราษฎรยังไม่เข้มแข็ง จึงมีความจำเป็นจะต้องเน้นในเรื่องการให้องค์ความรู้ ทักษะในการดำเนินกิจกรรมเพื่อขยายผลการเกษตรทฤษฎีใหม่ และให้เกิดการรวมกลุ่ม อันจะนำไปสู่การรวมพลังในรูปกลุ่มหรือสหกรณ์ และการขยายผลการเกษตรทฤษฎีใหม่ให้ก้าวสู่เกษตรทฤษฎีใหม่ ขั้นที่ ๒ และ ๓ ต่อไป

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๔๘ :

๑. การดำเนินงานตามโครงการก่อให้เกิดประโยชน์แก่เกษตรกรอย่างมาก โดยราษฎรจะใช้น้ำในช่วงเวลาที่ข้าวตกกล้า และเตรียมพื้นที่ปลูกข้าวในช่วงปลายฤดูแล้ง นอกจากนี้จากเดิมในปี พ.ศ. ๒๕๓๙ เกษตรกรที่เคยผลิตข้าวได้ประมาณ ๒๗๐ กิโลกรัม/ไร่ เมื่อเข้าร่วมโครงการขุดสระน้ำทฤษฎีใหม่ ทำให้มีผลผลิตข้าวเพิ่มขึ้นเป็น ๓๔๐ กิโลกรัม/ไร่ (ปี พ.ศ. ๒๕๔๐) และสามารถเพิ่มปริมาณผลผลิตขึ้นเรื่อยๆ จนกระทั่งในปี พ.ศ. ๒๕๔๖ สามารถผลิตข้าวได้ ๕๘๐ กิโลกรัม/ไร่ ซึ่งทำให้เกษตรกรมีข้าวสำหรับบริโภคในครัวเรือนอย่างเพียงพอและยังมีข้าวเหลือสามารถจำหน่ายเป็นรายได้หลัก นอกจากนี้สามารถนำน้ำไปใช้ในการปลูกไม้ผล พืชผัก เลี้ยงสัตว์ และเลี้ยงปลา ทำให้เกษตรกรมีการประกอบอาชีพที่หลากหลาย และมีรายได้ที่มั่นคงโดยเฉลี่ย ๘๐,๐๐๐ บาท/ครัวเรือน/ปี

๒. ปัญหาที่พบในการดำเนินงานคือ การสนับสนุนการขุดสระน้ำให้แก่เกษตรกรในบางพื้นที่สระน้ำเก็บกักน้ำไม่ได้ ไม่มีระบบเติมน้ำในฤดูแล้ง ทำให้น้ำแห้ง ขอบสระพังทลาย มีปัญหาดินไม่เหมาะสมกับการเพาะปลูกพืช และเกษตรกรยังขาดความรู้ในเรื่องการรวมกลุ่ม การจัดการระบบการผลิตและการตลาดที่ดีส่งผลให้เกษตรกรไม่ได้ใช้สระน้ำให้เกิดประโยชน์ในการประกอบอาชีพเท่าที่ควร

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๔๙ :

๑. ส่งเสริมการปลูกพืชในเขตชลประทาน หมู่ที่ ๕, ๖, ๗, ๑๐, ๑๔, ๑๕, ๑๖ ตำบลสงเปลือย ได้แก่ ข้าวโพด ๗๐ ไร่ ยาสูบเตอร์กิส ๕ ไร่ ถั่วลิสง ๔๐ ไร่ กระเทียม ๕ ไร่ ฟักทอง ๓ ไร่ บวบ ๒ ไร่ ถั่วฝักยาว ๒ ไร่ ถั่วพุ่ม ๒ ไร่ รวมพื้นที่ ๑๔๔ ไร่ เกษตรกร ๔๘ ราย มูลค่าผลผลิต ๕๒๗,๐๕๖ บาท

แปลงยาสูบเตอร์กิส

ส่งเสริมการผลิตข้าวชุมชน (ข้าวเหนียวกอเดียว) ในพื้นที่หมู่ที่ ๒, ๓, ๔, ๑๒

ตำบลสงเปลือย ๑๒๖ ราย พื้นที่ ๑,๐๐๐ ไร่ และหมู่ ๕ ตำบลคุ้มเก่า ๔๔ ราย พื้นที่ ๓๐๐ ไร่

๒. ส่งเสริมการปลูกข้าวหอมมะลิชุมชน ในพื้นที่เกษตรกรหมู่ที่ ๔, ๗, ๘ ตำบลสงเปลือย ๙๐ ราย พื้นที่ ๗๕๐ ไร่ หมู่ที่ ๕ ตำบลกุดสิมคุ้มใหม่ ๓๐ ราย ๒๕๐ ไร่ รวมทั้งสิ้น ๑๒๐ ราย ๑,๐๐๐ ไร่

๓. ส่งเสริมการผลิตปุ๋ยอินทรีย์ในโรงงานต้นแบบผลิตปุ๋ยอินทรีย์ตามโครงการปรับโครงสร้างระบบการผลิตการเกษตร ๓ แห่ง ได้แก่ ตำบลสงเปลือย ตำบลหนองผือ ตำบลกุดปลาเค้า สามารถผลิตปุ๋ยได้โรงงานละ ๑๐๐ ตันต่อปี เพื่อสนับสนุนการปลูกผักปลอดภัยจากสารพิษ

๔. จัดเวทีเสวนาคณะทำงานขยายผลเกษตรทฤษฎีใหม่ระดับตำบล เดือนละ ๑ ครั้ง ๗๓ คน และเวทีเสวนาเกษตรกรที่ได้รับการขุดสระน้ำปีละ ๕ ครั้ง รวม ๒๙๐ ราย ทำให้ทราบปัญหาและเปิดโอกาสให้เกษตรกรเข้ามามีส่วนร่วมในการหาแนวทางแก้ไขปัญหาของกลุ่ม

ปากอุโมงค์ผันน้ำฝั่งจังหวัดกาฬสินธุ์ที่ก่อสร้างแล้วเสร็จ

แนวทางการดำเนินงานต่อไป

๑. เตรียมการจัดตั้งคณะทำงานบริหารจัดการน้ำข้ามลุ่มน้ำระหว่างลุ่มน้ำห้วยบางทราย และลุ่มน้ำลำพะยัง เพื่อให้ราษฎรในพื้นที่โครงการทั้งฝั่งจังหวัดมุกดาหารและฝั่งจังหวัดกาฬสินธุ์ได้รับประโยชน์อย่างเท่าเทียมกัน และเพื่อให้การบริหารจัดการผันน้ำมีประสิทธิภาพสูงสุด

๒. จัดตั้งศูนย์บริการและประสานงานโครงการขยายผลเกษตรทฤษฎีใหม่ อันเนื่องมาจากพระราชดำริ โดยมีบุคลากรด้านการเกษตรประจำศูนย์เพื่อบริหารราษฎรประจำในพื้นที่

๓. ส่งเสริมการรวมกลุ่มของเกษตรกรและส่งเสริมด้านการตลาด

๔. มุ่งเน้นการถ่ายทอดความรู้สู่ราษฎร โดยให้ประสานปราชญ์ชาวบ้านในแต่ละพื้นที่เป็นแกนนำในการขยายผลการมีส่วนร่วมในชุมชน

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๕๐

๑. คณะทำงานระดับตำบล ๖ ตำบล ในอำเภอเขาวง รวม ๘๐ ราย ได้เดินทางไปทัศนศึกษา ดูงาน ณ ศูนย์ศึกษาการพัฒนาภูพาน อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร เพื่อเป็นการเพิ่มองค์ความรู้ ทักษะ และประสบการณ์แก่คณะทำงาน โดยจะสามารถถ่ายทอดความรู้ตามแนวเศรษฐกิจพอเพียงและเกษตรทฤษฎีใหม่ ให้แก่เกษตรกรในพื้นที่ได้อย่างถูกต้อง สามารถนำไปปฏิบัติในพื้นที่ของตนเองได้ ทำให้เกษตรกรมีความรู้ในการประกอบอาชีพ และมีความสามารถในการพัฒนาตนเองและชุมชนมากขึ้นอย่างต่อเนื่องและยั่งยืน

การฝึกอบรมและทัศนศึกษา ดูงานของคณะกรรมการขยายผลเกษตรทฤษฎีใหม่ อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์

๒. จัดตั้งโรงสีข้าวชุมชนเพื่อแปรรูปข้าวเหนียวเขาวง เป็นการรวมกลุ่มเกษตรกรทฤษฎีใหม่ อยู่ในพื้นที่ขององค์การบริหารส่วนตำบลสงเปลือย อำเภอเขาวง ซึ่งได้ทำหนังสือยินยอมให้ใช้ที่ดินเพื่อจัดทำบริการสาธารณะในการจัดทำโครงการโรงสีข้าวชุมชนเป็นเวลา ๑๐ ปี เรียบร้อย ทำให้ชุมชนมีบริการสาธารณะประโยชน์เพิ่มขึ้นและช่วยเพิ่มความสามารถในการพัฒนาตนเองและชุมชนมากขึ้น ทั้งนี้ทำให้เกษตรกรมีสภาพความเป็นอยู่ดีขึ้น มีการให้บริการโรงสีข้าวขนาดใหญ่ในรูปสหกรณ์ด้วยตนเอง ทำให้เกิดการสร้างงาน สร้างรายได้ในชุมชนอย่างต่อเนื่อง เป็นการพัฒนาคุณภาพชีวิตดีขึ้น

๓. คณะทำงานขยายผลการเกษตรทฤษฎีใหม่ ตามแนวพระราชดำริได้ร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องจัดทำโครงการขุดสระน้ำราษฎร รัฐ เอกชน ร่วมใจขยายผลเกษตรกรทฤษฎีใหม่ ๘๐ สระ ๘๐ พรรษา เฉลิมพระเกียรติ เนื่องในโอกาสเฉลิมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๐ โดยการขุดสระน้ำในไร่นาแก่เกษตรกรในพื้นที่รับน้ำอุโมงค์ผันน้ำจากห้วยไผ่ลงสู่พื้นที่อำเภอเขาวง

แนวทางการดำเนินงานต่อไป

๑. จัดตั้งคณะกรรมการบริหาร และจัดการผันน้ำข้ามลุ่มน้ำห้วยบางทราย และลุ่มน้ำลำพะยัง ทั้งนี้เพื่อให้ราษฎรในพื้นที่โครงการทั้ง ๒ ฝั่ง ได้รับประโยชน์อย่างเท่าเทียมกัน และทำให้การบริหารจัดการเกี่ยวกับการผันน้ำให้มีประสิทธิภาพสูงสุด

๒. ประชาสัมพันธ์ทำความเข้าใจกับราษฎรฝั่งจังหวัดมุกดาหารว่าน้ำที่จะผันมานั้น จะเป็นน้ำส่วนที่เหลือใช้จากจังหวัดมุกดาหารแล้วเท่านั้น

๓. ส่งเสริมการรวมกลุ่มของเกษตรกรเพื่อเป็นการสร้างอำนาจในการต่อรอง พร้อมทั้งส่งเสริมด้านการตลาดควบคู่กันไป

๔. ถ่ายทอดความรู้ด้านการเกษตร และปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงให้แก่ราษฎรในพื้นที่โครงการโดยใช้ประชุมชาวบ้านในแต่ละพื้นที่เป็นแกน ในการขยายผลการมีส่วนร่วมของราษฎร

๕. ส่วนราชการที่เกี่ยวข้องจะต้องประสานการดำเนินงานแบบบูรณาการเพื่อจะได้ดำเนินงานไปในทิศทางเดียวกัน และเกิดประสิทธิภาพสูงสุด ทั้งนี้เพื่อประโยชน์แก่ราษฎรในพื้นที่โครงการ

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๕๑

คณะทำงานได้มีการดำเนินการ ดังนี้

๑. จัดอบรมและทัศนศึกษาดูงานเกษตรกรทฤษฎีใหม่แก่เจ้าหน้าที่ผู้ปฎิบัติราชการเพื่อเป็นการเพิ่มองค์ความรู้ ทักษะ และประสบการณ์แก่คณะทำงาน โดยจะสามารถถ่ายทอดความรู้ตามแนวเศรษฐกิจพอเพียงและเกษตรทฤษฎีใหม่ ให้แก่ราษฎรในพื้นที่โครงการฯ ได้อย่างถูกต้อง จนสามารถนำเอาไปปฏิบัติในพื้นที่ของตนเองได้ทำให้ราษฎรมีความรู้ในการประกอบอาชีพ และมีความสามารถในการพัฒนาตนเองและชุมชนมากขึ้นอย่างต่อเนื่องและยั่งยืน

๒. ได้มีการคัดเลือกเกษตรกรเข้าร่วมโครงการขยายผลเกษตรทฤษฎีใหม่ จำนวน ๑๖๕ คน เพื่อขยายผลเกษตรทฤษฏีใหม่สู่ขั้นที่ ๒ โดยให้การสนับสนุนปัจจัย การผลิตแก่ราษฎรผู้เข้าร่วมโครงการ เช่น ด้านเกษตรจะแบ่งเป็นไม้ผล ๓๐ ชนิด พืชไร่ พืชผัก ๓๐ ชนิด รวมทั้งด้านประมง ด้านปศุสัตว์ และปัจจัยการผลิต ด้านอื่นๆ เป็นต้น โดยมีรายละเอียดดังนี้

๑. การเก็บข้อมูลพื้นฐานของราษฎรโครงการเกษตรทฤษฎีใหม่

เริ่มเก็บข้อมูลเมื่อวันที่ ๒๓ มิถุนายน ถึงวันที่ ๑๕ กันยายน ๒๕๕๑ สามารถเก็บข้อมูลเกษตรกรได้ ๑๕๗ คน คงเหลือยังไม่ได้เก็บข้อมูล ๕ ราย และ มีเกษตรกรขอถอนตัวออกจากโครงการ ๒ ราย เสียชีวิต ๑ ราย ดังนั้นมีราษฎรเข้าร่วมโครงการ ๑๖๒ ราย เป็นสมาชิกกลุ่มบริหารใช้น้ำชลประทาน ๒๘ ราย กลุ่มส่งเสริมการเกษตรทฤษฎีใหม่ ๑๕๒ ราย กลุ่มลูกค้าธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร ๙๙ ราย กลุ่มโรงสีข้าว ๑ ราย (สมาชิก ๑ ราย เข้าร่วมได้มากกว่า ๑ กลุ่ม)

๒. การฝึกอบรมและทัศนศึกษาดูงานโครงการขยายผลเกษตรทฤษฎีใหม่ครั้งที่ ๒ ปี ๒๕๕๑

สำนักงานเกษตรอำเภอเขาวงร่วมกับศูนย์บริการและประสานงานโครงการฯ ได้จัดให้ราษฎรไปศึกษาดูงานโครงการขยายผลเกษตรทฤษฎีใหม่ ณ มหาวิทยาลัยราชมงคลอีสาน วิทยาเขตกาฬสินธุ์ ระหว่างวันที่ ๑๕-๑๗ กันยายน ๒๕๕๑ (๓ วัน ๒ คืน) โดยมีหัวข้อกิจกรรมที่อบรมให้ความรู้ ๖ กิจกรรม ได้แก่

๒.๑ หลักสูตรพืชน้ำมันและการผลิต

๒.๒ หลักสูตรการเพาะเห็ด

๒.๓ หลักสูตรการเลี้ยงกบ

๒.๔ หลักสูตรการผลิตปุ๋ยอินทรีย์และพืชไร่

๒.๕ หลักสูตรการเลี้ยงโคและพืชอาหารสัตว์

๒.๖ หลักสูตรการเลี้ยงปลา/การเกษตรผสมผสาน

๓. การแจกจ่ายปัจจัยการผลิตแก่ราษฎรผู้เข้าร่วมโครงการฯ ทั้ง ๑๖๒ ราย ได้ทำสัญญาผูกพันและขอกันงบประมาณเหลื่อมปีไว้ ซึ่งคาดว่าจะเริ่มทำการแจกจ่ายปัจจัยการผลิตให้แก่ราษฎรที่เข้าร่วมโครงการได้ภายในเดือนพฤศจิกายน ๒๕๕๑ 

๔. นอกจากนั้น ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์ (ธกส.) ได้เข้ามาช่วยโครงการขยายผลเกษตรทฤษฎีใหม่ อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ โดยได้ส่งทีมงานเข้ามาศึกษาระบบการผลิต การตลาด และสร้างเครือข่าย สร้างต้นแบบเพื่อเสริมงานขยายผลโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ทั้งนี้ได้นำทีมงานจากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตสกลนคร และคณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น มาร่วมดำเนินการเป็นโครงการนำร่อง ซึ่งคณะทำงานโครงการขยายผลเกษตรทฤษฎีใหม่ได้ขอรับการสนับสนุนงบประมาณเพื่อปรับปรุงโรงสีให้ได้มาตรฐานพร้อมทั้งขอให้จัดอบรมให้องค์ความรู้ในเรื่องการบริหารและจัดการโรงสีให้แก่ราษฎร นอกจากนั้นขอให้ ธกส. สนับสนุนเงินลงทุนในรูปของเงินกู้ซึ่งขอให้ปลอดดอกเบี้ย ๒ ปีแรก ตลอดจนการให้องค์ความรู้เกี่ยวกับบัญชีชุมชน

แนวทางการดำเนินงานต่อไป

๑. จัดตั้งคณะกรรมการบริหาร และจัดการผันน้ำข้ามลุ่มน้ำห้วยบางทราย และลุ่มน้ำลำพะยัง ทั้งนี้เพื่อให้ราษฎรในพื้นที่โครงการทั้ง ๒ ฝั่ง ได้รับประโยชน์อย่างเท่าเทียมกัน และทำให้การบริหารจัดการเกี่ยวกับการผันน้ำให้มีประสิทธิภาพสูงสุด

๒. ประชาสัมพันธ์ทำความเข้าใจกับราษฎรฝั่งจังหวัดมุกดาหารว่าน้ำที่จะผันมานั้น จะเป็นน้ำส่วนที่เหลือใช้จากจังหวัดมุกดาหารแล้วเท่านั้น