โครงการ พัฒนาพื้นที่เกษตรน้ำฝน ขุดสระเก็บกักน้ำตามแนวเกษตรทฤษฎีใหม่ ในเขตภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

ตำบล คุ้มเก่า อำเภอ เขาวง จังหวัด กาฬสินธุ์

ที่มาของการต่อยอดโครงการ :

พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช ได้พระราชทานพระราชดำริให้พิจารณาก่อสร้างโครงการพื้นที่เกษตรน้ำฝนโดยขุดสระเก็บกักน้ำตามทฤษฎีใหม่ในบริเวณบ้านแดนสามัคคี ตำบลคุ้มเก่า อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ ในที่ดินของราษฎรน้อมเกล้าฯ ถวาย จำนวนทั้งสิ้น ๑๓ ไร่ ๓ งาน

เมื่อวันที่ ๓๐ พฤศจิกายน ๒๕๓๖ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้เสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตรโครงการพัฒนาพื้นที่เกษตรน้ำฝน ตำบลคุ้มเก่า อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ ได้พระราชทานพระราชดำริให้ขยายผลการดำเนินงานของโครงการในลักษณะนี้ไปสู่พื้นที่ราษฎรบริเวณใกล้เคียง

ในระหว่างวันที่ ๑๔-๑๕ พฤศจิกายน ๑๕๓๗ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงได้เสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตรโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ และเยี่ยมเยียนราษฎร อำเภอปทุมรัตน์ จังหวัดร้อยเอ็ด และกิ่งอำเภอภูสิงห์ จังหวัดศรีสะเกศ ได้พระราชทานพระราชดำริช่วยเหลือราษฎรที่ประสบปัญหาขาดแคลนน้ำ โดยขุดสระเก็บกักน้ำประจำไร่นาของราษฎรตามรูปแบบของโครงการพัฒนาพื้นที่เกษตรน้ำฝนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ (ทฤษฎีใหม่) เพื่อเป็นการขยายผลการดำเนินงานไปยังพื้นที่ประสบปัญหาขาดแคลนน้ำในเขตภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๓๗ : 

๑. กรมชลประทานได้ดำเนินการขุดสระเก็บกักน้ำตามทฤษีใหม่ ขนาดกว้าง ๔๒ เมตร ยาว ๙๐ เมตร ลึก ๕.๓๐ เมตร เก็บกักน้ำได้ประมาณ ๑๒,๐๐๐ ลูกบาศก์เมตร

๒. การขยายผลการขุดสระเก็บกักน้ำ ได้ดำเนินการขุดสระเก็บกักน้ำในพื้นที่ราษฎรบ้านแดนสามัคคี ตำบลคุ้มเก่า อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ ที่สนใจและสมัครใจเข้าร่วมโครงการ แสดงความจำนงจะขุดสระเก็บน้ำ โดยขุดสระเก็บกักน้ำ ขนาดประมาณ ๑ ไร่ ลึก ๔ เมตร เก็บกักน้ำได้แห่งละ ๔,๘๐๐ ลูกบาศก์เมตร โดยราษฎรยินดีออกสมทบค่าน้ำมันบางส่วนรายละ ๕,๐๐๐ บาท จำนวน ๓๐ บ่อ และได้นำราษฎรทั้ง ๓๕ รายไปศึกษา อบรม และดูงาน ที่ศูนย์ศึกษาการพัฒนาภูพานฯ

ประโยชน์ของโครงการ

ทำให้ราษฎร จำนวน ๓ หมู่บ้าน คือ หมู่บ้านแดนสามัคคี หมู่บ้านกุดตอแก่น หมู่บ้านหนองสำราญ ตำบลคุ้มเก่า อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ จำนวน ๓๐ ครัวเรือน มีน้ำใช้สำหรับอุปโภค-บริโภค และทำการเกษตรได้ตลอดปี พื้นที่รับประโยชน์ประมาณ ๔๙๕ ไร่

สระเก็บกักน้ำประจำไร่นาตามทฤษฎีใหม่ในพื้นที่โครงการฯ บ้านแดนสามัคคี ตำบลคุ้มเก่า

ได้ดำเนินการขุดสระเก็บกักน้ำ (ตามทฤษฎีใหม่) ให้แก่ เกษตรกรอำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ รวมทั้งหมด ๓๕ บ่อ

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๓๘ :

๑. โครงการสาธิตในพื้นที่บ้านแดนสามัคคี ปัจจุบันได้ใช้เป็นโครงการตัวอย่างให้ราษฎรจากจังหวัดต่างๆ ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือได้มาศึกษา และดูงานเพื่อจะได้นำไปปฏิบัติในพื้นที่ของตนเอง

๒. การขยายผลการขุดสระเก็บกักน้ำตามทฤษฎีใหม่ ได้ดำเนินการขุดสระเก็บน้ำในพื้นที่ราษฎรบ้านแดนสามัคคี ตำบลคุ้มเก่า อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ โดยขุดสระเก็บน้ำประมาณ ๑ ไร่ ลึก ๔ เมตร สามารถเก็บกักน้ำได้ ๔,๘๐๐ ลูกบาศก์เมตร

สระเก็บน้ำของนายวันศรี พิมพ์สวัสดิ์ ซึ่งมีคอกเป็ดแบบง่ายๆ

บริเวณขอบสระปลูกพืชสวนครัว สามารถทำรายได้เพิ่มมากขึ้น 

สระเก็บน้ำของนายจันทร์พูน ศรีประไหม ซึ่งได้ปลูกพืชแบบผสมผสาน

ไว้ริมขอบสระน้ำ เช่น ข้าวโพด กล้วย มะม่วง และพืชผักสวนครัว 

ภาพสระเก็บน้ำที่ได้ดำเนินการขุดให้ราษฎรในอำเภอปทุมรัตน์ จังหวัดร้อยเอ็ด

ในระยะเริ่มต้น ซึ่งสามารถกักเก็บน้ำได้เป็นอย่างดี 

โครงการพัฒนาพื้นที่เกษตรน้ำฝน (งานขุดสระเก็บกักน้ำ)

งานขุดสระเก็บน้ำ จำนวน ๕๐ บ่อ ขนาดความกว้าง ๔๐ เมตร ยาว ๔๐ เมตร ลึก ๔ เมตร ปริมาตรดิน ๔,๗๖๘ ล้านลูกบาศก์เมตร

ประโยชน์ของโครงการ :

๑. ราษฎร ๑๐ หมู่บ้าน จำนวน ๕๐ ครัวเรือน ๒๗๖ คน มีน้ำใช้อุปโภค-บริโภค และทำการเกษตรได้ตลอดปี

๒. ก่อให้เกิดประโยชน์โดยตรงแก่พื้นที่จำนวน ๕๐๐ ไร่

บ่อที่ได้ขุดไปแล้ว ๑ ใน ๙ บ่อ

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๓๙  : ในพื้นที่อำเภอเขาวง จังหวัดกาฬสินธุ์ ได้ดำเนินการขุดสระเก็บกักน้ำ ขนาด ๔๐ x ๔๐ เมตร ลึก ๔ เมตร ในพื้นที่ราษฎร จำนวน ๓ ตำบล เป็นจำนวน ๑๓๕ สระ 

ผลการดำเนินงาน ปี ๒๕๔๐ : ได้ดำเนินการขุดสระ จำนวน ๑๖ บ่อ สามารถเก็บกักน้ำไว้ใช้ ส่วนที่เหลือ จำนวน ๗๒ บ่อ ยังไม่สามารถขุดได้เพราะอยู่ในช่วงฤดูฝน ราษฎรปลูกข้าวในนาแล้ว หลังจากเก็บเกี่ยวข้าวแล้ว จะเริ่มขุดสระน้ำต่อจะแล้วเสร็จในเดือนกุมภาพันธ์ ๒๕๔๑ 

ประโยชน์ของโครงการ

๑. ราษฎร ๒๗ หมู่บ้าน ๘๘ ครัวเรือน จำนวน ๒๐๐ คน มีน้ำใช้สำหรับอุปโภค-บริโภค และเลี้ยงสัตว์ได้ตลอดปี

๒. ก่อให้เกิดประโยชน์โดยตรงแก่พื้นที่เพาะปลูก จำนวน ๕๐๐ ไร่

สภาพบ่อที่ขุดเสร็จแล้ว สามารถกักเก็บน้ำได้ และได้มีการปลูกกล้วยตามขอบสระบ้างแล้ว

ประเภทโครงการ : โครงการพัฒนาด้านแหล่งน้ำ